Najważniejsze wydarzenia 2022 roku w Polsce i na świecie

Miniony rok to czas wielu epokowych, ale i trudnych wydarzeń w dziejach świata i Polski. Śmierć Elżbiety II i Benedykta XVI, szalejąca inflacja, negocjacje Polski z Unią Europejską, piłkarski mundial i niezwykłe dokonania naukowe. To wszystko wydarzyło się w ciągu 365 dni 2022 roku.

Inflacja i tarcze

Drożyzna – to słowo, które w podsumowaniach roku 2022 pojawia się bardzo często. Inflacja w Polsce zaczęła wyraźnie rosnąć jeszcze w 2021. To efekt coraz wyższych płac – także podwyżek płacy minimalnej – oraz pompowania pieniędzy w gospodarkę w celu ochrony miejsc pracy przed skutkami pandemii.

W roku 2022 swoje dołożyła wojna. Świetnie było to widać na stacjach paliw. W styczniu litr benzyny oscylował w okolicach 6 złotych – pod koniec lutego dobijał do 8 złotych. Wojna wywindowała ceny ropy, które jesienią nieco spadły, ale wciąż są wysokie. A przecież cena paliw wpływa na całą gospodarkę.

Wojna i sankcje podniosły też ceny węgla – one wprawdzie jesienią zmalały, ale wciąż nie wróciły do poziomów sprzed rosyjskiej inwazji. To wpływało na prąd – a więc na koszty produkcji wszystkiego. Były też problemy z dostępnością opału, wiceprezes olsztyńskiego MPEC-u Lidia Warnel w marcu mówiła tak.

Udało się na szczęście znaleźć inne źródła. Podobnie jak nowe źródła gazu – we wrześniu otwarto gazociąg Baltic Pipe, dający nam dostęp do złóż norweskich, ale ceny nadal są wysokie. Szczyt inflacji nastąpił w październiku – ceny w porównaniu z październikiem 2021 zwiększyły się średnio o 17,9 procent.

W Polsce władze przyjęły dwie ścieżki walki z inflacją. Z jednej strony, Narodowy Bank Polski zaczął regularnie podnosić stopy procentowe. Podstawowa stopa NBP zwiększyła się z 2,25 do 6,75 procent. Z drugiej strony rząd próbował łagodzić skutki wzrostu i stóp, i kosztów produkcji. Pojawiły się wakacje kredytowe, a przede wszystkim – Tarcza Antyinflacyjna, czyli obniżenie podatków – głównie VAT-u – na żywność, gaz, paliwa, nawozy i prąd. Wiceminister finansów Artur Soboń twierdzi, że obniżyło to inflację o około 3 punktów procentowych, podkreśla on też znaczenie zerowej stawki VAT na żywność.

Zerowa stawka VAT na żywności w tym roku nadal jest, ale na inne produkty tarcza się już skończyła. Ekonomiści prognozują zaś, że w 2023 wzrost cen będzie wolniejszy, ale niestety, prawdopodobnie wciąż dwucyfrowy.

Przełom w negocjacjach z KE

Już prawie to mamy. Rok 2022 to ciąg dalszy negocjacji z Komisją Europejską w sprawie funduszy unijnych dla Polski. W czerwcu oficjalnie zakończyły się negocjacje tzw. umowy partnerstwa, czyli dokumentu pozwalającego Polsce sięgnąć po unijne pieniądze z perspektywy finansowej 2021-2027. Później Komisja Europejska zatwierdziła programy operacyjne. Kwota do wydania to 76 miliardów euro. Jest nadzieja, że niebawem zacznie się rozpisywanie konkursów na poszczególne inwestycje. Jest jeszcze jedno ale… Unia – w czasie pandemii COVID-19 – uruchomiła oddzielny Fundusz Odbudowy i z nim mamy poważny problem.

W przypadku Polski Krajowy Plan Odbudowy to prawie 24 miliardy euro w formie dotacji i ponad 11 miliardów euro w formie niskooprocentowanych pożyczek, za które możnaby finansować inwestycje realizowane od roku 2020. Jednak ciągle nie możemy po nie sięgnąć, bo Komisja Europejska wciąż zarzuca Polsce łamanie zasad praworządności. Pod koniec roku wydawało się, że porozumienie jest blisko. Rząd uzgodnił z Brukselą kształt przepisów gwarantujących niezawisłość sędziów. W grudniu do Sejmu wpłynął projekt nowelizacji ustawy o Sądzie Najwyższym, politycy PiS zapowiadali szybkie głosowanie, ale nie wyszło.

Okoniem stanął koalicjant PiS-u, czyli Solidarna Polska Zbigniewa Ziobry. I to zaraz po tym, jak PiS obronił go przed wotum nieufności złożonym przez opozycję. Ze strony polityków tego ugrupowania pojawiały się w ostatnim czasie głosy, że ustawa jest „pisana umlautami” i że „środki z KPO to lichwa”. Rzecznik rządu Piotr Muller sugerował, że jeśli Solidarna Polska projektu nie poprze, to PiS będzie namawiał do tego opozycję.

Do głosowania nie doszło, bo swój sprzeciw wyraził prezydent Andrzej Duda, który zaapelował o „spokojne i konstruktywne prace”. Projekt został odłożony. Do spokoju namawiał tuż przed świętami szef gabinetu prezydenta Paweł Szrot.

Konieczność przyspieszenia sugerował natomiast niedawno premier Mateusz Morawiecki. Szef rządu podkreślał, że w obliczu wojny i dużych wydatków na obronność potrzebne są wszelki środki na inwestycje.

Jak najszybciej? Według zapowiedzi, być może prace nad nowelizacją ustawy o Sądzie Najwyższym ruszą w pierwszej połowie stycznia.

Śmierć Benedykta XVI

Wczoraj – 31 grudnia – zmarł papież Benedykt XVI. Miał 95 lat. Kierował Kościołem katolickim po śmierci świętego Jana Pawła II do 2013 roku. Był pierwszym papieżem od XIII wieku, który dobrowolnie zrzekł się urzędu. Przed wyborem na Stolicę Piotrową kardynał Joseph Ratzinger – uważany za jednego z najwybitniejszych współczesnych teologów – pełnił funkcję prefekta Kongregacji Nauki Wiary. Należał do najbliższych współpracowników Jana Pawła II.

Pontyfikat Benedykta XVI pod wieloma względami był szczególny dla Polaków, także dzięki temu, że papież często wypowiadał się w naszym języku. Podczas swojej pierwszej audiencji generalnej na placu św. Piotra tak pozdrowił polskich pielgrzymów.

Benedykt XVI odbył 24 podróże zagraniczne. Do rangi symbolu urosła jego wizyta w byłym niemieckim obozie koncentracyjnym Auschwitz-Birkenau, podczas pobytu w Polsce w 2006 roku. Papież w milczeniu przeszedł samotnie przez bramę z napisem „Arbeit macht frei”. Spotkał się z byłymi więźniami obozu, rozmawiając z każdym z nich, a potem modlił się przed Pomnikiem Męczeństwa Narodów.

Na emeryturze Benedykt XVI mieszkał w Watykanie w klasztorze Mater Ecclesiae. Rzadko pokazywał się publicznie. Uczestniczył m.in. w kanonizacji Jana Pawła II i Jana XXIII w 2014 roku.

Śmierć Elżbiety II

Była najdłużej sprawującą władzę kobietą w historii. 8 września 2022 roku zmarła królowa Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej Elżbieta II z dynastii Windsorów.

Sięgnijmy do historii. W swe 21. urodziny złożyła Brytyjczykom przyrzeczenie, że będzie im służyć przez całe życie. Życie, które trwało 96 lat.

Uroczystości pogrzebowe Elżbiety II, mające charakter państwowy, odbyły się w Opactwie Westminsterskim 19 września. Po nabożeństwie żałobnym królowa została pochowana w kaplicy św. Jerzego na zamku w Windsorze. Tak relacjonował to korespondent Polskiego Radia w Londynie Adam Dąbrowski.

Obywatele państw Wspólnoty Brytyjskiej nie kryli wzruszenia, żegnając swoją królową, która panowała przez 7 dekad.

Polskie władze na uroczystościach w Londynie reprezentowała para prezydencka. Agencja Reuters, powołując się na źródło w brytyjskim rządzie, podała informację, iż wśród około 500 zagranicznych dygnitarzy, którym rozesłano zaproszenia na pogrzeb królowej, zabrakło przedstawicieli Rosji, Białorusi i Birmy. Listę krajów niezaproszonych uzupełniono później o Wenezuelę, Syrię i Afganistan.

Następcą Elżbiety II został najstarszy syn władczyni, książę Karol, który panuje jako Karol III.

Mundial

Reprezentacja Argentyny została piłkarskim mistrzem świata. W finale, po rzutach karnych, zespół z Ameryki Południowej pokonał Francję. Argentyńczycy odzyskali to trofeum po 36 latach. Do zwycięstwa poprowadził ich Lionel Messi. Finałowy mecz sędziował zespół Polaków na czele z arbitrem Szymonem Marciniakiem.

Podczas turnieju najwięcej goli, bo aż 8, strzelił Kylian Mbappe z Francji. Na drugim miejscu z 7 bramkami uplasował się Leo Messi z Argentyny. Po cztery gole mieli Julian Alvarez z Argentyny i Olivier Giroud z Francji.

Reprezentacja Polski wyszła z grupy po bezbramkowym remisie z Meksykiem, wygraną z Arabią Saudyjską 2:0 i po przegranej z Argentyną 0:2. W 1/8 finału wyeliminowali nas Francuzi, wygrywając z nami 3:1.

– Zawsze marzyłem o tym, żeby strzelić bramkę na mundialu – przyznał na jednej z pomeczowych konferencji prasowych polski napastnik Robert Lewandowski.

Robert Lewandowski strzelił na ubiegłorocznym mundialu 2 gole. Bohaterem reprezentacji stał się jednak Wojciech Szczęsny. Obronił dwa rzuty karne, w tym ten wykonywany przez wielkiego Leo Messiego.

Choć polska reprezentacja wyszła z grupy, to jej gra nie zachwycała. Wielu komentatorów zarzucało trenerowi Czesławowi Michniewiczowi zbyt defensywny styl gry. Finalnie PZPN nie przedłużył kontraktu Michniewiczowi. Do mistrzostw Europy polskich piłkarzy przygotuje już inny trener.

Mundial w Katarze odbył się w cieniu dyskusji dotyczącej łamania w tym państwie praw człowieka, praw pracowniczych, systemowej dyskryminacji kobiet i społeczności LGBT. Następne piłkarskie mistrzostwa świata odbędą się w 2026 roku w Kanadzie, Meksyku i Stanach Zjednoczonych.

Sportowych emocji w minionym 2022 roku dostarczył nam nie tylko mundial. W lutym w Pekinie odbyły się Zimowe Igrzyska Olimpijskie. Dla Polski największym sukcesem był brązowy medal Dawida Kubackiego w konkursie indywidualnym na skoczni normalnej.

Dokonania naukowe

Gromada galaktyk SMACS 0723 ukazana tak, jak wyglądała 4 miliardy 600 milionów lat temu. Właśnie ten fragment wszechświata został uwieczniony na pierwszym zdjęciu wykonanym przez teleskop Jamesa Webba.

Kosmiczna podróż najnowocześniejszego teleskopu NASA rozpoczęła się w Boże Narodzenie 2021 roku, ale pierwsze zdjęcie wykonane przez to urządzenie zostało zaprezentowane w pierwszej połowie lipca 2022 roku.

Teleskop Webba ma za zadanie „zaglądać” w pierwsze chwile wszechświata, mające miejsce nawet 13,5 miliarda lat temu – mówi dr hab. Leszek Błaszkiewicz, radioastronom z Olsztyńskiego Planetarium i Obserwatorium Astronomicznego oraz profesor Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego.

Do tej pory teleskop Jamesa Webba sfotografował m.in. gromadę galaktyt, widmo planety pozasłonecznej WASP-96b, mgławicę „Pierścień Południowy” oraz grupę galaktyk „Kwintet Stephana”.

Niezwykłe wieści ze świata astronomii dotarły do nas także w maju. Naukowcy z Event Horizon Telescope (EHT) ujawnili pierwszy obraz supermasywnej czarnej dziury pochodzącej z centrum naszej galaktyki. Obiekt jest oddalony od nas o około 27 000 lat świetlnych i ma masę cztery miliony razy większą niż masa Słońca. Aby móc stworzyć obraz tego obiektu, astronomowie połączyli osiem istniejących obserwatoriów radiowych na całym świecie.

W 2022 roku sukcesem zakończyła się także misja Artemis 1. Był to pierwszy test rakiety SLS i statku Orion, które w przyszłości zabiorą człowieka na Księżyc. Nie tylko po to, żeby zostawić kolejne odciski butów – twierdzi popularyzator astronomii Jerzy Rafalski z Planetarium w Toruniu.

W listopadzie rakieta wyniosła kapsułę na orbitę okołoksiężycową. Statek Orion spędził na niej 6 dni.

Pod koniec roku, w grudniu, mówiliśmy natomiast o pierwszej w historii efektywnej fuzji jądrowej. Dokonali jej naukowcy z Kalifornii. To pierwszy raz, gdy w takim procesie wyprodukowano więcej energii, niż jej dostarczono. To przełom. Fuzja jądrowa to święty graal energetyki – naukowcy liczą na to, że pozwoli dostarczać całkowicie ekologicznie.

Autor: A. Piedziewicz/M. Lewiński
Redakcja: M. Rutynowski