Tym żył kraj w 2021 roku

Rok 2021 obfitował w wiele wydarzeń na arenie krajowej. Poza sprawami polityki i pandemią przeżyliśmy m.in. beatyfikację kardynała Stefana Wyszyńskiego. Nie można też zapomnieć o kryzysie na polsko-białoruskiej granicy.

Pandemia w Polsce

Już ponad 4 miliony – tylu Polaków zaraziło się wirusem SARS-CoV-2 od początku pandemii. Rok 2021 w Polsce to – jak na całym świecie – walka z wirusem. Łączna liczna zgonów w naszym kraju to już prawie 100 tysięcy. Początek roku 2021 był trudny. Szczyty zakażeń – nawet ponad 30 tysięcy dziennie – notowaliśmy na przełomie marca i kwietnia.

– mówił wiosną minister zdrowia Adam Niedzielski.

Potem zaczęły działać szczepienia i przyszło wyraźne uspokojenie. Od 15 maja nie musieliśmy już nosić maseczek na świeżym powietrzu, można było pójść do restauracji, kina czy na mecz.

W wakacje w całym kraju notowano nawet poniżej 200 nowych zakażeń dziennie. Wydawało się, że jest bezpiecznie. Niestety – negatywnie wpłynęło to na chęć przyjmowania szczepionki. Ubiegły rok to uruchamianie szczepienia kolejnych grup zawodowych i kolejnych roczników, od 9 maja zaszczepić mógł się każdy dorosły Polak.

Jeszcze do czerwca chętnych było bardzo dużo – potem ta liczba zaczęła spadać. W pełni zaszczepionych jest nieco ponad 21 milionów Polaków. To zbyt mało, by osiągnąć odporność populacyjną. Swoje zrobiły na pewno ruchy antyszczepionkowe. W sierpniu doszło nawet do ataku na sanepid i punkt szczepień w Zamościu – niezidentyfikowany mężczyzna wybił okno budynku, wlał tam łatwopalną ciesz i podpalił.

– powiedział wówczas minister Adam Niedzielski.

Gdy jesienią dzieci wróciły do szkół, zaczęliśmy notować gwałtowny wzrost liczby zakażeń. Na przełomie listopada i grudnia codziennie przybywało niemal 30 tysięcy nowych przypadków. Niepokojąca była duża liczba osób młodych, które ciężko przechodziły COVID-19. Wiceminister zdrowia Waldemar Kraska w listopadzie podkreślał – to osoby, które nie chciały się zaszczepić.

Rząd nie od razu wprowadził dodatkowe obostrzenia.

– przekonywał wiceminister Kraska.

15 grudnia pojawiły się nowe restrykcje – zaostrzono limity osób w miejscach takich jak instytucje kultury czy restauracje, całkowicie zamknięto też dyskoteki. Druga połowa grudnia przyniosła spadek dobowej liczby zakażeń. Czy to oznacza, że jest już bezpiecznie? Patrząc na to, co dzieje się na Zachodzie – można mieć duże wątpliwości.

W grudniu do Polski dotarł też wariant Omikron. To nie jest dobry prognostyk.

Konflikt na granicy polsko-białoruskiej

Kryzys migracyjny na granicy Białorusi z Polską i Unią Europejską – to jedno z najważniejszych wydarzeń w minionym 2021 roku. Zaczęło się latem, ale nie u nas, a na granicy z Litwą. Obserwowaliśmy te wydarzenia z niepokojem. Coraz więcej migrantów zaczęło pojawiać się na granicy z Polską. Od początku minionego roku straż graniczna zanotowała prawie 40 tysięcy prób jej nielegalnego przekroczenia.

Pamiętamy też próby forsowania przejścia w Kuźnicy i regularną bitwę migrantów z oddziałami polskiej policji.

Kryzys rozpoczął się, gdy władze białoruskie uruchomiły kanały przerzutu migrantów z kraju przez granicę z UE na terytorium Litwy, Polski i w Łotwie. Aleksandr Łukaszenka przyznał, że wspieranie nielegalnego transgranicznego przerzutu imigrantów jest odpowiedzią na unijne sankcje wobec Białorusi. W wywiadach dla zachodnich telewizji, w tym dla CNN, mówił jednak, że z obecną sytuacją na granicy Białoruś nie ma nic wspólnego.

Do takich słów Łukaszenki wielokrotnie odnosili się najwyżsi przedstawiciele Polski, w tym prezydent Andrzej Duda.

W związku z kryzysem rządy Polski i Łotwy podjęły decyzje o wprowadzeniu stanów wyjątkowych na terenach przygranicznych z Białorusią, rząd Litwy wprowadził natomiast stan wyjątkowy na terytorium całego kraju. W Polsce stan wyjątkowy oznaczał również brak możliwości wjazdu dziennikarzy na teren objęty konfliktem. Wielokrotnie ten wątek podnoszony był przez opozycję parlamentarną i media komercyjne.

Straż graniczna do dziś odpiera próby nielegalnego przekroczenia granicy. Migranci stosują różne metody, ale prowokacji dopuszczają się też białoruskie służby – mówiła ppor. Anna Michalska, rzeczniczka straży granicznej.

Mieszkańcy terenów przygranicznych, na przykład podlaskiej wsi Nowa Łuka, cenią sobie obecność żołnierzy.

W ochronie granicy polsko-białoruskiej ma pomóc zapora. Po burzliwej dyskusji, o jej powstaniu zdecydował polski parlament. Mur ma zastąpić tymczasowe zasieki zbudowane przez straż graniczną. Ma być gotowy w połowie tego roku.

W tej chwili obowiązujące przepisy są następujące: od 1 grudnia do 1 marca na terenach przy granicy z Białorusią obowiązuje zakaz przebywania. Obejmuje 115 miejscowości w województwie podlaskim i 68 miejscowości w lubelskim.

Polska polityka

Rok 2021 to czas zmian na polskiej scenie politycznej – zarówno po stronie koalicji rządzącej, jak i opozycji. Zacznijmy od koalicji.

10 sierpnia premier Mateusz Morawiecki zdymisjonował wicepremiera, lidera partii Porozumienie, Jarosława Gowina. Tarcia były już od dłuższego czasu. Jarosław Gowin głosował, ale się nie cieszył i straszył możliwym wyjściem z rządu, ostatecznie to PiS straciło cierpliwość. Rzecznik rządu Piotr Mueller tłumaczył, że bezpośrednią przyczyną była krytyka programu Polski Ład.

Jarosław Gowin mówił o możliwości współpracy.

Tylko nikt tej współpracy z nim nie chce. Porozumienie jest na marginesie polityki – koło poselskie Porozumienia to zaledwie 5 posłów. Wielu jego byłych polityków zasiliło Partię Republikańską Adama Bielana, która jesienią weszła oficjalnie w skład koalicji rządzącej.

– mówił Adam Bielan.

Rząd faktycznie wygrywa głosowania w Sejmie, choć warto może też wspomnieć, że to Partia Republikańska stoi za rządową karierą Łukasza Mejzy – wiceministra sportu, zdymisjonowanego po publikacjach, według których jego dawna firma miała oferować zagraniczne wyjazdy nieuleczalnie chorym osobom.

Sporo działo się po opozycyjnej stronie sceny politycznej. W 2021 roku wrócił Donald Tusk, ponownie stając na czele Platformy Obywatelskiej i przekonując, że jej działacze stanowią zespół niezwykłych ludzi, którzy chcą zrobić coś dobrego.

Politycy Prawa i Sprawiedliwości bagatelizowali ten powrót, Ryszard Terlecki twierdził wręcz, że dla PiS-u jest to korzystne.

Pod koniec roku mieliśmy jeszcze jeden powrót – do czynnej polityki wrócił Waldemar Pawlak, zostając szefem Rady Naczelnej PSL, czyli formalnie numerem dwa w Polskim Stronnictwie Ludowym.

Działo się też na Lewicy – Wiosna i SLD w październiku połączyły się w jedno ugrupowanie, czyli w Nową Lewicę. Tyle, że zostało to odebrane jako wyraz słabości Wiosny Roberta Biedronia, do tego w grudniu klub Lewicy opuściło 5 parlamentarzystów. Sekretarz generalny Nowej Lewicy Marcin Kulasek w Radiu Olsztyn komentował to tak.

Jak widać – jedności opozycji brak. W polskiej polityce rok 2021 to także utrzymujący się wciąż projekt Polska 2050 Szymona Hołowni. A jak to wpłynęło na sondaże poparcia dla partii? Tak naprawdę niewiele się zmienia. Na pierwszym miejscu PiS – w zależności od sondażu ma od niecałych 30 do ponad 30 procent poparcia. Na drugim PO – raz z większym, raz z mniejszym dystansem do partii rządzącej. Na kilkanaście procent może liczyć Szymon Hołownia, od 7 do 11 procent – Konfederacja. Lewica – około 7-8 procent. PSL – tradycyjnie balansuje na granicy progu wyborczego.

Stosunki Polski z Komisją Europejską

Przeciąganie liny między Polską a Komisją Europejską – tak wyglądały w 2021 roku nasze relacje z Unią. W lipcu Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej orzekł, że Izba Dyscyplinarna Sądu Najwyższego nie daje rękojmi niezależności i niezawisłości i nie jest chroniona przed wpływami władzy ustawodawczej i wykonawczej. Premier Mateusz Morawiecki najpierw krytykował ten wyrok.

Niedługo później mówił o tym, że spór należy zażegnać.

Szef rządu przyznawał również, że Izba Dyscyplinarna nie sprawdziła się i zapowiadał zmiany. Jednak Izba ciągle działa i ciągle orzeka w sprawach sędziów. Dlatego we wrześniu Komisja Europejska zwróciła się do Trybunału o nałożenie na Polskę kar finansowych. To ostro skrytykował minister sprawiedliwości Zbigniew Ziobro, czyli główny architekt obecnego kształtu polskiego wymiaru sprawiedliwości.

Jesienią Trybunał nałożył na Polskę karę w wysokości 1 miliona euro dziennie za każdy dzień funkcjonowania Izby Dyscyplinarnej. Polska na razie nie płaci. Nie zgadza się z tą decyzją. Nie zmienia też przepisów i to – pomimo zapowiedzi premiera Morawieckiego, a nawet Jarosława Kaczyńskiego – wydaje się, że karty w tej sprawie wciąż rozdaje Zbigniew Ziobro.

Oliwy do ognia dolało orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z 7 października 2021 o nadrzędności prawa krajowego nad unijnym. To wywołało ostre protesty, szef Platformy Obywatelskiej Donald Tusk mówił wręcz o zdradzie.

Jarosław Kaczyński o polexicie mówił krótko – to fake news. Przekonywał też, że Unia nie może ingerować we wszystkie obszary prawa.

W 2021 mieliśmy jeszcze jeden spór przed unijnym Trybunałem Sprawiedliwości. Czechy pozwały Polskę za rozbudowę kopalni węgla brunatnego w Turowie. Twierdzą, że zagraża ona dostępowi mieszkańców Liberca do wody, skarżą się też na hałas i pył. Polska odpowiada, że kopalnia oraz znajdująca się w Turowie elektrownia są istotnym elementem naszego bezpieczeństwa energetycznego.

TSUE nałożył na Polskę kary za niezaprzestanie wydobycia, Polska nie płaci. Rozmowy z Czechami zostały wstrzymane przez wybory w tym kraju, a ostateczne orzeczenie Trybunału Sprawiedliwości spodziewane jest w bieżącym, 2022 roku.

Przed tym samym Trybunałem Polska i Węgry próbują kwestionować mechanizm warunkowości, uzależniający wypłatę funduszy unijnych od tego, czy w danym kraju przestrzegane są zasady praworządności. Tu też wyrok spodziewany jest dopiero w roku bieżącym.

Już teraz spory z Komisją Europejską blokują przekazanie Polsce środków z unijnego Funduszu Odbudowy. To głównie przez spór o praworządność nie zatwierdzono tzw. Krajowego Planu Odbudowy, czyli dokumentu kluczowego, by uruchomić unijne fundusze dla Polski na najbliższych 7 lat.

Protesty

Protesty były mniejsze, ale znów były. W roku 2021 społeczne emocje znów wywoływał m.in. temat aborcji.

27 stycznia 2021 opublikowano wyrok Trybunału Konstytucyjnego, znoszący możliwość przerwania ciąży ze względu na ciężkie wady płodu. Na ulice wyszły dziesiątki tysięcy osób w całej Polsce, choć protesty trwały znacznie krócej, niż w 2020.

Temat wrócił jesienią – powodem była śmierć Izabeli z Pszczyny. Lekarze czekali z terminacją ciężko chorego płodu, w efekcie kobieta też zmarła. Polacy znów masowo wyszli na ulice pod hasłem „Ani jednej więcej”.

Również jesienią do Sejmu wpłynął obywatelski projekt przepisów antyaborcyjnych. Akurat tu nawet rządząca koalicja była przeciw. Rzeczniczka Prawa i Sprawiedliwości Anita Czerwińska przekonywała.

Projekt został odrzucony.

Drugi budzący duże społeczne emocje temat to nowelizacja ustawy medialnej, zakazująca spółkom spoza Unii posiadania większościowych udziałów w stacjach telewizyjnych i radiowych. Marek Suski z Prawa i Sprawiedliwości przekonywał, że ma to zabezpieczyć polski rynek medialny.

Prezes PiS Jarosław Kaczyński w wywiadzie dla Polskiej Agencji Prasowej mówił wręcz o ogromnym ryzyku wejścia do polskich mediów narkobiznesu.

Politycy partii rządzącej przekonywali również, że podobne przepisy istnieją w innych państwach europejskich. Akurat w polskiej sytuacji to bezpośrednio uderzyłoby w krytyczny wobec rządu TVN, którego właścicielem jest amerykański koncern Discovery. Dlatego nowelizację, szybko ochrzczoną „lex TVN”, krytykowała opozycja. Grzegorz Schetyna z Platformy Obywatelskiej przekonywał.

Ustawę krytykowali też Amerykanie. Sejm dość nieoczekiwanie, bo po kilku miesiącach legislacyjnego przestoju, uchwalił ją 17 grudnia. Ostatecznie została zawetowana przez prezydenta Andrzeja Dudę, który uzasadniał to m.in. kwestiami związanymi z wolnością słowa.

Beatyfikacja kard. Wyszyńskiego i Matki Róży Czackiej

Prymas Tysiąclecia, Kardynał Stefan Wyszyński oraz Matka Róża Czacka zostali błogosławionymi Kościoła Katolickiego. Ich wspólna beatyfikacja odbyła się 12 września w świątyni Opatrzności Bożej w Warszawie.

Wierni, którzy uczestniczyli w beatyfikacji, podkreślali, że nowi błogosławieni są przykładem do naśladowania i ważnymi orędownikami w sprawach Polski:

Prymas Polski abp Wojciech Polak powiedział podczas konferencji prasowej w Archidiecezji Warszawskiej, że beatyfikacja jest sygnałem od Boga, „abyśmy nie tracili nadziei”:

Błogosławiony kard. Stefan Wyszyński ma silne związki z Warmią. Był internowany i więziony w Stoczku Klasztornym, zwanym warmińskim. Sanktuarium Matki Bożej Królowej Pokoju stało się też miejscem przechowania jego relikwii. Z kolei dotychczasowa parafia bł. Franciszki Siedliskiej w Olsztynie zmieni nazwę na parafię bł. kardynała Stefana Wyszyńskiego, a budujący się w niej kościół będzie pod wezwaniem bł. Stefana Wyszyńskiego.

Inflacja

Drogo, coraz drożej. Rok 2021, a zwłaszcza jego końcówka, to czas coraz szybciej rosnących cen. Inflacja w listopadzie ubiegłego roku wyniosła 7,8 procent w ujęciu rocznym – czyli w porównaniu z listopadem 2020. To najwyższy wynik od 20 lat.

Najbardziej zdrożały paliwa – w ciągu roku o prawie 37 procent. Wzrost cen to problem globalny. Wynika i z drożejących paliw, i z pandemii – z jednej strony spowodowała ona przerwanie łańcuchów dostaw i tym samym kłopoty z zaspokojeniem popytu choćby na elektronikę, a to przełożyło się na ceny. Z drugiej strony – pandemiczne programy pomocowe wpompowały w gospodarkę pieniądze, a duża ilość pieniądza też nakręca ceny. Do tego w Polsce znaczenie miało spadające bezrobocie i rosnące płace – to zwiększa koszty firm, a te koszty są przerzucane na klientów.

Polska Rada Polityki Pieniężnej – mimo rosnących cen – przez większą część roku nie podnosiła stóp procentowych, zaczęła to robić dopiero w październiku. Od tamtej pory mieliśmy trzy podwyżki.

Pod koniec roku rząd zaproponował tarczę antyinflacyjną. Ma kilka składowych. To zmniejszenie akcyzy i VATu na energię i paliwa, będą też tzw. dodatki osłonowe dla najuboższych rodzin. Spadki na stacjach paliw już widać. Pytanie, na jak długo wyhamuje to inflację. Spore będą też koszty tarczy – szacowane są na 10 miliardów złotych.

Polski Ład

Rok 2021 to uchwalenie ustaw podatkowych z programu Polski Ład. To prawdziwa rewolucja.

Kwota wolna od podatku PIT od dziś wynosi aż 30 tysięcy złotych. Zwiększyła się też kwota, od której wpadamy w II próg podatkowy – teraz to 120 tysięcy złotych. Druga strona medalu to zmiany dotyczące składki zdrowotnej – dotychczas jej część mogliśmy odliczyć od podatku, a do tego przedsiębiorcy płacili składkę zryczałtowaną. Teraz składka – w wymiarze 9 procent dochodu – nie będzie już odliczana.

Tak wyglądały zapowiedzi, które pojawiły się wiosną. Potem zaczęło się liczenie i wyszło na to, że przedsiębiorcy, a także niektórzy pracujący na etatach, mogą sporo stracić. Ostatecznie wprowadzono więc wiele zmian – część przedsiębiorców będzie miała niższą składkę zdrowotną, pojawiła się też tzw. ulga dla klasy średniej, dla bogatszych, ale nie najbogatszych podatników, zmniejszono również ryczałt podatkowy dla niektórych zawodów.

Według wyliczeń Ministerstwa Finansów, na Polskim Ładzie powinno zyskać 90 procent emerytów i rencistów oraz około 60 procent pracujących na etatach. Dla kolejnych około 20 procent etatowców reforma ma być neutralna. Nie da się jednak ukryć, że nowe rozwiązania nie upraszczają polskiego systemu podatkowego.

Autor: A. Piedziewicz/M. Lewiński
Redakcja: M. Rutynowski

Podsumowanie 2021 roku. Co wydarzyło się na świecie w minionych miesiącach?