Podsumowanie 2021 roku. Co wydarzyło się na świecie w minionych miesiącach?

Pandemia koronawirusa, brexit, konflikt na Ukrainie czy wybory w Niemczech. To tylko niektóre z najważniejszych wydarzeń minionego, 2021 roku na świecie. O tych i innych faktach przypominają Andrzej Piedziewicz i Marek Lewiński.

Pandemia koronawirusa

To miał być dużo zdrowszy rok. Od początku pandemii COVID-19 do tej pory na całym świecie zanotowano ponad 280 milionów zakażeń i prawie 5,5 mln zgonów. Jak podaje Światowa Organizacja Zdrowia, w samym 2021 mieliśmy 3,5 miliona zgonów na COVID-19, czyli więcej niż w 2020. Pomimo, że pod koniec 2020 na świecie ruszyła akcja szczepień.

Jesienią wykryto jeszcze gorszy wariant koronawirusa – tzw. Omikron. Problem z Omikronem polega na tym, że ma on około 30 mutacji w obrębie tzw. białka S, które pełni kluczową rolę w procesie zakażania, umożliwiając wirusowi wniknięcie do ludzkiej komórki. Co więcej – szczepionki przeciwko COVID-19 uczą nasz organizm reakcji właśnie na białko S.

Według specjalistów, pojawienie się Omikrona to wina zbyt małej liczby szczepień, zwłaszcza w Afryce – szczepionki, utrudniając rozprzestrzenianie się wirusa, sprawiają również, że trudniej mu mutować. Teraz jednak stały się mniej skuteczne.

Tedros Ghebreyesus, dyrektor generalny Światowej Organizacji Zdrowia, pod koniec roku przyznawał, że Omikron stanowi większe zagrożenie.

Na całym świecie mieliśmy też problem z ruchami antyszczepionkowymi i osobami sprzeciwiającymi się obostrzeniom covidowym. W krajach Europy Zachodniej organizowano niekiedy bardzo gwałtowne protesty, których uczestniczy mówili o ograniczaniu ich wolności.

Końcówka roku 2021 przyniosła bardzo niepokojące dane. Francja, Wielka Brytania, Włochy, Hiszpania, Portugalia – te kraje pod sam koniec grudnia zaczęły notować rekordowe dobowe przyrosty liczby zakażeń. Siłą rzeczy to przełożyło się na powrót do obostrzeń sanitarnych i bardziej restrykcyjnie podejście choćby do podróżnych.

Specjaliści podkreślają, że musimy przygotować się na sezonowe szczepienie przeciwko COVID-19 jak w przypadku grypy. Światowa Organizacja Zdrowia prognozuje, że być może w 2022 roku skończy się ostra faza pandemii COVID-19, ale pod warunkiem, że uda się wyszczepić około 70 procent mieszkańców globu. To wydaje się trudne do osiągnięcia.

Brexit stał się faktem

Od początku 2021 roku Wielka Brytania nie jest członkiem Unii Europejskiej. Brexit, po okresie przejściowym, który trwał niemal cały 2020 rok, stał się faktem.

Był 23 czerwca 2016 roku, kiedy Brytyjczycy opowiedzieli się w referendum za wyjściem z Unii Europejskiej. Niecały rok później Londyn wysłał wniosek do Brukseli uruchamiając artykuł 50 unijnego traktatu. Wniosek otrzymał ówczesny szef Rady Europejskiej Donald Tusk. Rozpoczęły się żmudne negocjacje – najpierw w sprawie umowy określającej warunki wyjścia z Unii, między innymi gwarantującej prawa Europejczykom na Wyspach Brytyjskich, w tym Polakom – a później w sprawie nowej umowy handlowej.

Co ciekawe, ponad 60 procent Brytyjczyków ocenia brexit negatywnie lub gorzej niż oczekiwano – wynika z opublikowanego pod koniec roku sondażu ośrodka badania opinii publicznej Opinium. Tylko 14 procent respondentów było zdania, że brexit przebiegł lepiej niż oczekiwano.

Według polskich władz, po brexicie, mamy do czynienia z tymczasową niepewnością, szczególnie w aspekcie gospodarczym. Wiceminister rozwoju i technologii Grzegorz Piechowiak podkreślał, że w tym roku Wielka Brytania spadła z podium pod względem największych rynków polskiego eksportu.

Wielka Brytania, także w konsekwencji wyjścia z Unii Europejskiej, boryka się teraz z wieloma problemami. Brakuje np. kierowców dostarczających potrzebne surowce, w tym paliwa.

W okresie od lipca do września liczba nieobsadzonych miejsc pracy w Wielkiej Brytanii sięgnęła 1,1 mln, co oznacza kolejny rekordowy wynik – podał we wtorek brytyjski urząd statystyczny ONS. Stopa bezrobocia spadła tymczasem do 4,5 procent.

Sytuacja na Ukrainie

Europa coraz bardziej obawia się rosyjskiej inwazji na Ukrainę. W 2021 roku, szczególnie pod jego koniec, nasze oczy były – i wciąż są – zwrócone na to, co dzieje się u naszych wschodnich sąsiadów. Władimir Putin nie przestaje wywierać presji na Ukrainę. Wiele osób ocenia, że postępowanie rosyjskiego prezydenta przypomina czasy zimnej wojny. Celem Kremla jest bowiem wzmocnienie wizerunku Rosji jako światowej potęgi.

Zachód, już od ponad miesiąca, oskarża Rosję o zamiar ataku militarnego na Ukrainę. Moskwa temu zaprzecza, ale ostrzega państwa zachodu przed przekroczeniem „czerwonej linii”, którą miałoby być rozszerzenie NATO na wschód. Rosyjski przywódca żąda także zaprzestania współpracy wojskowej sojuszu z jakimikolwiek państwami Europy Wschodniej.

Prezydent Andrzej Duda twierdzi, że nie można ulegać ultimatum stawianemu przez Federację Rosyjską. Mówił o tym w grudniu po spotkaniu z prezydentami Ukrainy Wołodymyrem Zełenskim i Litwy Gitanasem Nausedą.

Koncentracja rosyjskich wojsk przy granicy z Ukrainą niepokoi zachodnich przywódców, obawiających się, że potencjalna eskalacja konfliktu może doprowadzić do podobnej, a nawet większej ingerencji Rosji w terytorium Ukrainy, co aneksja Krymu w 2014 r.

Miejscem spornym jest też Morze Azowskie. Liczba rosyjskich okrętów znacząco przeważa liczbę jednostek ukraińskich. W tym miejscu dochodzi do wielu prowokacji. Na początku grudnia Rosja podała komunikat o rzekomym zagrożeniu, jakie w rejonie Morza Azowskiego miał stwarzać ukraiński okręt. Minister Obrony Ukrainy Ołeksij Reznikow podkreślał, że jednostka znajdowała się w dozwolonym miejscu.

Na Ukrainę płynie pomoc finansowa. Przede wszystkim ze Stanów Zjednoczonych. USA przekazało Ukrainie prawie 25 milionów dolarów na doposażenie granicy z Rosją i Białorusią. Wsparcie ma być przeznaczone na sprzęt i rozwój infrastruktury.

Szef Gabinetu Prezydenta Paweł Szrot zapewniał także o dalszej współpracy Polski z Ukrainą.

Kolejne ważne spotkania dotyczące Ukrainy przed nami. Na 12 stycznia zaplanowano posiedzenie rady Rosja-NATO, a dzień później rozmowy Rosja-OBWE.

Wycofanie wojsk USA z Afganistanu

W sierpniu 2021 zakończyła się trwająca 20 lat misja USA w Afganistanie. Wiązało się to też z akcją ewakuacyjną z tego kraju, określaną w amerykańskich mediach jako największa ewakuacja cywili w historii. Z Afganistanu wydostały się 123 tysiące osób, w tym 6 tysięcy obywateli Stanów Zjednoczonych. Decyzję o wycofaniu wojsk amerykańskich podjął Donald Trump. Jej wykonawcą został jednak jego następca Joe Biden. Mówił, że bierze pełną odpowiedzialność za ten fakt. Odrzucał tezę, że – gdyby ewakuacja rozpoczęła się wcześniej – to byłaby bardziej uporządkowana.

Władzę w kraju przejęli talibowie. 31 sierpnia ogłosili „pełną niepodległość” Afganistanu po tym, jak ostatni żołnierze amerykańscy odlecieli z Kabulu. Sytuacja humanitarna w tym kraju pogarsza się jednak dramatycznie. Bieda oraz niestabilna władza talibów powodują, że coraz więcej ludzi głoduje, a zima może być katastrofalna w skutkach. Więcej w relacji Wojciecha Cegielskiego.

Talibowie, pod wpływem Państwa Islamskiego, zaostrzają też prawo dotyczące kobiet. Niedawno świat dowiedział się, że po ulicach afgańskich miast kobiety nie mogą poruszać się bez asysty mężczyzn.

Wybory w Niemczech

Angela Merkel zakończyła rządy w Niemczech. To efekt wyborów parlamentarnych, do których u naszych zachodnich sąsiadów doszło we wrześniu 2021 roku. Po raz pierwszy od 2005 roku powstał rząd zastępujący gabinet Angeli Merkel. Ta zrezygnowała się z ubiegania o reelekcję, stając się pierwszym kanclerzem w powojennej historii Niemiec, który nie starał się o ponowny wybór.

W Niemczech władzę straciła chadecja. Doszła do niej zupełnie nowa koalicja. Tworzą ją: Socjalistyczna Partia Niemiec (SPD), Zieloni oraz liberałowie z Wolnej Partii Demokratycznej (FDP). Ze względu na kolory, którymi posługują się te ugrupowania, ich koalicja jest nazywana „koalicją sygnalizacji świetlnej”. Kanclerzem został Olaf Scholz z partii SPD. W expose mówił, że jego rząd będzie zdecydowanie reagował na każdy przejaw ekstremizmu.

Ralph Brinkhaus, szef frakcji CDU-CSU, zapowiedział z kolei, że nowy kanclerz będzie musiał zmierzyć się z „silną opozycją”.

Zaprzysiężenie Olafa Scholza na kanclerza Niemiec oznacza także koniec szesnastoletnich rządów Angeli Merkel. W Kancelarii Federalnej była szefowa CDU przekazała mu oficjalnie władzę. Po ponad 30 latach w Bundestagu Angela Merkel żegna się z bieżącą polityką.

Jedną ze swoich pierwszych wizyt kanclerz Olaf Scholz złożył w Warszawie. Rozmowy z premierem Mateuszem Morawieckim dotyczyły głównie sytuacji na Ukrainie i gazociągu Nord Stream 2.

Wśród tematów rozmowy Mateusza Morawieckiego i Olafa Scholza były też sprawy unijne, a także kwestie migracyjne i energetyczne.

Kosmiczne podboje

Ma pomóc „odsłonić tajemnice wszechświata”. Mowa o Kosmicznym Teleskopie Jamesa Webba. Start rakiety, która wyniesie go na odległość półtora miliona kilometrów od Ziemi, był jednym z najważniejszych wydarzeń naukowych minionego roku. Rakietę wystrzelono z kosmodromu Europejskiej Agencji Kosmicznej w Gujanie Francuskiej w Ameryce Południowej. Jest to jedna z najbardziej skomplikowanych i ryzykownych misji w historii.

Głównym elementem teleskopu jest lustro złożone z pokrytych złotem sześciokątnych panelów z berylu liczące 6,5 metra. Naukowcy mają nadzieję, że dzięki urządzeniu możliwe będzie m.in. lepsze zrozumienie procesu tworzenia się pierwszych gwiazd i galaktyk oraz zbadanie atmosfery planet poza Układem Słonecznym pod kątem oznak życia.

Wśród zaledwie dwóch Polaków, którzy obserwowali przygotowania i start rakiety z teleskopem Jamesa Webba, był Robert Szaj, prezes Fundacji Nicolaus Copernicus, właściciel obserwatorium astronomicznego w Truszczynach koło Działdowa. Robert Szaj, na stronach internetowych fundacji Nicolaus Copernicus, prowadził transmisję startu rakiety z Gujany Francuskiej.

Zainteresowanie tym projektem naukowym jest gigantyczne. Chęć prowadzenia obserwacji z wykorzystaniem Teleskopu Jamesa Webba zgłosiło ok. 4 tys. naukowców z tysiąca różnych grup.

Sam start rakiety był imponujący.

W minionym roku kosmos podbijali też miliarderzy. Najpierw zrobił to Jeff Bezos, właściciel Amazona, najbogatszy człowiek świata. Założył firmę kosmiczną Blue Origin, wsiadł w wyprodukowaną przez nią rakietę New Shepard i poleciał w kosmos na 11 minut. Richard Branson, który założył Virgin Galactic, obył lot na pokładzie statku VSS Unity. Ten został wyniesiony w przestrzeń przez wielki samolot. Potem odłączył się i poleciał na wysokość 85 km. Pierwsza misja komercyjna zakończyła się sukcesem i obecnie planowane są koleje wycieczki.

Autor: M. Lewiński/A. Piedziewicz
Redakcja: K. Ośko/M. Rutynowski