Długa lista nieobecności. Wspominamy tych, którzy odeszli w tym roku

Dzień Wszystkich Świętych oraz Dzień Zaduszny to czas, kiedy wspominamy tych, którzy odeszli. W  tym roku Polska, a także Warmia i Mazury pożegnały wiele znanych i cenionych osób związanych z kulturą, sportem, samorządem, przedsiębiorczością, a także zasłużonych dla historii naszego kraju. Przypominamy ich sylwetki.

Romuald Lipko zmarł 7 lutego, miał 69 lat

Muzyk przegrał walkę z nowotworem. W latach 70. Romuald Lipko był współtwórcą Budki Suflera, jednego z najpopularniejszych zespołów w historii polskiej muzyki. Komponował piosenki również dla takich artystów jak: Urszula, Izabela Trojanowska, Anna Jantar oraz Irena Santor. Skomponował takie przeboje, jak: „Cień wielkiej góry”, „Sen o dolinie” i „Takie tango”.

Prof. Zbigniew Endler  zmarł 15 lutego, miał 74 lata

Ekolog, biolog, erudyta, ceniony olsztyński naukowiec – prof. Zbigniew Endler. Był również znanym popularyzatorem i miłośnikiem przyrody. Wielokrotnie swoją wiedzą dzielił się ze słuchaczami i dziennikarzami Radia Olsztyn. Urodził się w Chodzieży, a wychował w Poznaniu. W młodości grał na skrzypcach i wygrywał konkursy oratorskie. Studiował biologię na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Przeżył pacyfikację demonstracji studentów przez oddziały milicji. Później nosił paczki kolegom do więzienia.

Całą karierę naukową prof. Zbigniew Endler zrealizował w Olsztynie. Przez 40 lat był związany z Wyższą Szkołą Rolniczą, później Akademią Rolniczo-Techniczną, a następnie Uniwersytetem Warmińsko-Mazurskim. W latach 1999-2010, profesor Endler kierował Katedrą Ekologii Ewolucyjnej, a później Katedrą Ekologii Stosowanej UWM. Pracował przy powstawaniu wielu rezerwatów i parków krajobrazowych w całym województwie warmińsko-mazurskim.

Jerzy Gruza zmarł 16 lutego, miał 87 lat

Jerzy Gruza był reżyserem teatralnym, filmowym i telewizyjnym, scenarzystą oraz aktorem. Kultowe filmy i seriale takie jak „Wojna domowa” i „Czterdziestolatek” to tylko część działalności artystycznej Jerzego Gruzy. Reżyser kierował m.in. festiwalem w Sopocie oraz Teatrem Muzycznym w Gdyni. Miał też ogromne znaczenie dla rozwoju teatru telewizji. Wyreżyserował takie spektakle, jak: „Mieszczanin szlachcicem” Moliera i „Król Edyp” Szekspira.

Paweł Królikowski zmarł 27 lutego, miał 58 lat

Paweł Królikowski od wielu lat zmagał się chorobą neurologiczną. Był aktorem filmowym, telewizyjnym, teatralnym i dubbingowym, prezenterem i realizatorem telewizyjnym. Widzowie pokochali go za role serialowe, grał m.in. onkologa profesora Sławomira Starzyńskiego w „Na dobre i na złe”, a przede wszystkim Jakuba Kusego w serialu „Ranczo”. Za tę rolę otrzymał w 2007 r. nagrodę „Melonik” dla najlepszego aktora komediowego na Festiwalu Dobrego Humoru w Gdańsku. Został pośmiertnie odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. 

Henryk Słonina zmarł 2 marca, miał 81 lat

Henryk Słonina w 1998 r. został wybrany przez radę miejską na urząd prezydenta miasta. W wyborach samorządowych w 2002 r., startując z listy KKW SLD-UP, skutecznie ubiegał się o reelekcję, wygrywając w drugiej turze. W 2004 r. zawiesił członkostwo, a następnie formalnie wystąpił z Sojuszu Lewicy Demokratycznej. W kolejnych wyborach, startując z listy koalicji Lewica i Demokraci, został wybrany w pierwszej turze.

W 2010 r. ubiegał się o reelekcję na stanowisko prezydenta Elbląga w wyborach samorządowych z ramienia lokalnego komitetu (przy poparciu m.in. PSL). Wyborów jednak nie wygrał. Został natomiast radnym, ale zrezygnował z mandatu.

Zbigniew Kubelski zmarł 17 marca, miał 65 lat

Zbigniew Kubelski był jedną z najważniejszych postaci warmińsko-mazurskiej piłki nożnej, to wychowanek Stomilu Olsztyn. Pod wodzą Jerzego Masztalera w sierpniu 1974 roku zdobył mistrzostwo Polski juniorów pokonując w finale Szombierki Bytom 2:0. Występował na pozycji pomocnika. Grał także m.in. w ROW-ie Rybnik, Warmii Olsztyn oraz Gwardii Szczytno.

Po zakończeniu kariery szkolił grupy młodzieżowe w Stomilu. W sezonie 1973/74 dzięki jego trafieniu w ostatnim meczu ligowym z Motorem Lublin Stomil Olsztyn utrzymał się na zapleczu ekstraklasy, zwyciężając wówczas 1:0.

Emil Karewicz zmarł 18 marca, miał 97 lat

Urodził się 13 marca 1923 roku w Wilnie. W czasie II wojny światowej przeszedł szlak z 2. Armią WP do Berlina. Niedługo po wojnie debiutował na scenie rolą kelnera w „Klubie kawalerów” Michała Bałuckiego w Teatrze Wybrzeże w Gdańsku (1948). W filmach grał od 1950 roku. Pierwszym z jego udziałem była „Warszawska premiera” Jana Rybkowskiego.

W 1956 r. Karewicz wystąpił w „Kanale” Andrzeja Wajdy, wcielając się w postać porucznika „Mądrego”, zastępcy „Zadry”, oraz w „Cieniu” Jerzego Kawalerowicza, jako prowokator Jasiczka, a w roku 1958 – w „Bazie ludzi umarłych” Czesława Petelskiego, gdzie zagrał Tadka „Warszawiaka”. W 1960 rolą króla Władysława Jagiełły w „Krzyżakach” Aleksandra Forda wstąpił do grona najpopularniejszych polskich aktorów.

Wielką popularność przyniosła mu także rola Hermanna Brunnera, przeciwnika Hansa Klossa, granego przez Stanisława Mikulskiego w serialu „Stawka większa niż życie”.

Ks. Aleksander Szełomow zmarł 29 marca, miał 70 lat

Ks. mitrat Aleksander Szełomow był wieloletnim proboszczem parafii prawosławnej w Olszynie i prawosławnym dziekan okręgu olsztyńskiego. Zmarł po długiej chorobie.

Po przyjęciu święceń kapłańskich został proboszczem parafii prawosławnej Zaśnięcia Matki Bożej w Wojnowie koło Rucianego-Nidy. W 1982 roku objął stanowisko proboszcza parafii Opieki Matki Bożej w Olsztynie oraz dziekana dekanatu olsztyńskiego Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego. Był nim do 2017 roku, kiedy – z uwagi na stan zdrowia – poprosił o zwolnienie z funkcji. W latach 1994-2009 ksiądz Aleksander Szełomow był prawosławnym dziekanem Marynarki Wojennej. W stan spoczynku odszedł w stopniu komandora.

W 2010 roku został dziekanem środowiska kombatantów, byłych więźniów politycznych, byłych żołnierzy zawodowych oraz oficerów rezerwy Wojska Polskiego. Ksiądz mitrat Aleksander Szełomow był odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. Za współpracę ze Związkiem Sybiraków został wyróżniony medalem Pro Memoria.

Przez ćwierć wieku pełnił funkcję przewodniczącego mazurskiego oddziału Polskiej Rady Ekumenicznej w Olsztynie.

Krzysztof Penderecki zmarł 29 marca, miał 86 lat

Krzysztof Penderecki był profesorem i rektorem Akademii Muzycznej w Krakowie. Brytyjski Guardian nazwał go największym współczesnym polskim kompozytorem.

Powszechne uznanie przyniosła mu kompozycja „Tren na orkiestrę smyczkową”, poświęcona ofiarom ataku atomowego na Hiroszimę, oraz chóralne dzieło Pasja według św. Łukasza. Jego pierwsza opera, „Diabły z Loudun”, została premierowo wystawiona w Hamburgu i Stuttgarcie w 1969 roku. W latach 80. powstało jego chóralne dzieło Polskie Requiem.

Jego muzyka niejednokrotnie była wykorzystywana przez twórców filmowych. Utwory Krzysztofa Pendereckiego znalazły się w takich filmach jak Egzorcysta Williama Friedkina, Lśnienie Stanleya Kubricka, Dzikość serca Davida Lyncha, Ludzkie dzieci Alfonso Cuaróna, Katyń Andrzeja Wajdy oraz Wyspa tajemnic Martina Scorsese.

Za swą pracę otrzymał szereg prestiżowych nagród, w tym dwukrotnie Prix Italia: w 1967 i 1968 roku, oraz czterokrotnie Nagrodę Grammy.

Krystyna Łybacka 21 kwietnia, miała 74 lata

Krystyna Łybacka to była europosłanka i minister edukacji narodowej. Była matematyczką, wykładowcą Politechniki Poznańskiej, od 1991 do 2014 r. posłanką na Sejm, od 2014 r. – posłanką do Parlamentu Europejskiego. Na Uniwersytecie Warmińsko-Mazurskim jako minister edukacji narodowej, Krystyna Łybacka gościła w 2002 r. uczestnicząc we wmurowaniu kamienia węgielnego pod nową Bibliotekę Uniwersytecką.

Ryszard Choiński zmarł 7 maja, miał 63 lata

Ryszard Choiński – artysta i społecznik, był m.in. prezesem Stowarzyszenia Społeczno-Kulturalnego Gest, pomagającego dzieciom niepełnosprawnym oraz z rodzin niezamożnych. Z zaangażowaniem współpracował z mniejszością romską w sferach edukacji i kultury. W 1999 roku objął kierownictwo Pantomimy Olsztyńskiej i fundacji pod tą nazwą, która patronowała m.in. Dziecięcemu Teatrowi Eurytmii. Współtworzył Teatr Cieni.

Tadeusz Milewski zmarł 11 maja, miał 81 lat

Tadeusz Milewski – wieloletni dyrektor Polskiego Związku Niewidomych w Olsztynie i prezes Warmińsko-Mazurskiego Sejmiku Osób Niepełnosprawnych. Był orędownikiem idei odbudowy Stadionu Leśnego, gdzie w przeszłości startował w biegach długodystansowych. Był lekkoatletycznym reprezentantem Polski, a po częściowej utracie wzroku – paraolimpijczykiem. W 1976 roku, w Toronto, zdobył brązowy medal w rzucie dyskiem.

Tadeusz Milewski w 1994 roku założył Warmińsko-Mazurski Sejmik Osób Niepełnosprawnych, któremu przewodniczył. Bardzo aktywnie działał na rzecz osób niepełnosprawnych, był m.in. inicjatorem i realizatorem budowy Ośrodka Mieszkalno-Rehabilitacyjnego Niewidomych w Olsztynie przy ul. Paukszty.

Tadeusz Milewski został odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski.

Jan Kochanowicz zmarł 24 maja, miał 92 lata

Jan Kochanowicz – honorowy obywatel Olsztyna, nauczyciel, trener, społecznik.

Jan Kochanowicz urodził się w 1928 roku. Był nauczycielem, pedagogiem, działaczem sportowym na Warmii i Mazurach. Stworzył żeńskie drużyny w klubach Juvenia i Łączność. Z jego inicjatywy powstały sale sportowe przy ul. Jagiellońskiej oraz przy ul. Paderewskiego w Olsztynie.

Przez 30 lat był dyrektorem Zespołu Szkół Handlowych. Kierował tą szkołą w latach 1967-1997. We wrześniu 2015 r. otrzymał honorowe obywatelstwo miasta Olsztyna. Powstała też o nim książka „Człowiek z charakterem”.

Jerzy Pilch zmarł 29 maja, miał 67 lat

Pisarz, publicysta, dramaturg i scenarzysta filmowy. 7 razy nominowano go do nagrody Nike. Otrzymał ją w 2001 r. za „Pod mocnym Aniołem”. Laureat Nagrody Fundacji im. Kościelskich, nagrody Paszport „Polityki” i innych. W jego dorobku znalazły się także scenariusze do filmów „Święta polskie: Żółty szalik” oraz „Miłość w przejściu podziemnym”. Na zamówienie Teatru Narodowego napisał „Narty Ojca Świętego”.

Kardynał Zenon Grocholewski zmarł 17 lipca, miał 80 lat

Był bliskim współpracownikiem św. Jana Pawła II, Benedykta XVI i papieża Franciszka. Od 1999 do 2015 roku kierował Kongregacją Wychowania Katolickiego, mianował go na to stanowisko Jan Paweł II. W tym samym roku został powołany do kolegium przy Kongregacji Nauki Wiary, rozpatrującego odwołania od wyroków kanonicznych. Był uznawany za jednego z najlepszych współczesnych znawców prawa kanonicznego. Kardynał był autorem licznych prac naukowych, jego łączna bibliografia obejmuje ponad 550 publikacji w 12 językach.

Andrzej Strzelecki zmarł 17 lipca, miał 68 lat

Andrzej Strzelecki, reżyser, aktor teatralny i filmowy przegrał walkę z nowotworem.

Andrzej Strzelecki to aktor, satyryk, reżyser teatralny, wykładowca Akademii Teatralnej i były rektor uczelni. Autor scenariuszy sztuk i musicali. W 1974 r. ukończył Wydział Aktorski warszawskiej PWST, a w 1978 r. – Wydział Reżyserski. W 2004 r. zdobył tytuł profesora sztuk teatralnych.

W latach 1974–1981 związany był z Teatrem Rozmaitości w Warszawie. Współtworzył kabaret „Kur”. Był aktorem Teatru Rampa, w którym przez 10 lat pełnił funkcję dyrektora naczelnego i artystycznego. Znany z ról filmowych („Przepraszam, czy tu biją?”, „W pustyni i w puszczy”, „Rozmowy nocą”, „1920 Bitwa Warszawska”, „Pół wieku poezji później”), oraz serialowych („Kuchnia polska”, „Przeprowadzki”, „Klan”, „Barwy szczęścia”, „Na dobre i na złe”).

Andrzej Strzelecki był członkiem Związku Artystów Scen Polskich. W 2002 r. odznaczony został Złotym Krzyżem Zasługi, a w 2011 r. Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski. Słynął też ze swojego zamiłowania do gry w golfa – był członkiem zarządu Polskiego Związku Golfa.

Jan Heichel zmarł 14 sierpnia, miał 69 lat

Jan Heichel od 2008 roku był prezesem Warmińsko-Mazurskiej Izby Rolniczej. Mimo choroby, cały czas działał na rzecz rolnictwa. Jan Heichel działał w samorządzie rolniczym od początku jego istnienia, czyli od prawie ćwierć wieku. Wielokrotnie angażował się w debaty dotyczące zarówno bieżących problemów w rolnictwie, jak i przyszłości wsi. Podejmował działania m.in. w celu uporządkowania kwestii obrotu państwowymi gruntami rolnymi i szacowania szkód.

Ewa Demarczyk zmarła 15 sierpnia, miała 79 lat

Ewa Demarczyk – piosenkarka, aktorka i pianistka, wybitna wykonawczyni poezji śpiewanej, gwiazda Piwnicy pod Baranami. Nazywana „Czarnym Aniołem Piosenki”, była jedną z największych osobowości polskiej estrady. Zasłynęła z interpretacji wierszy wybitnych poetów: Leśmiana, Tuwima, Baczyńskiego, Goethego i Mandelsztama. Wykonywane przez nią utwory, jak: „Czarne anioły”, „Karuzela z madonnami”, „Grande Valse Brillante”, „Tomaszów”, czy „Groszki i róże” od lat fascynują publiczność w kraju i za granicą.

Koncertowała na scenach całego świata, w Europie, obu Amerykach, Australii i Japonii. Występowała w paryskiej Olimpii, nowojorskiej Carnegie Hall, Chicago Theatre, londyńskim Variety Arts Center. W 1965 roku śpiewała w Genewie na koncercie z okazji 20-lecia Organizacji Narodów Zjednoczonych. W dorobku artystycznym miała nagrania telewizyjne i fonograficzne, w tym dla Polskiego Radia i rozgłośni zagranicznych.

Zdobyła wiele nagród na polskich i międzynarodowych festiwalach, między innymi w Opolu i Sopocie, a także na Światowym Festiwalu Teatralnym w Arezzo, w Varadero na Kubie, Festiwalu Muzyki i Teatru w Helsinkach i na Festiwal Mondial du Theatre w Nancy.

Została wyróżniona Złotym Medalem Zasłużony Kulturze Gloria Artis, a w 2010 roku otrzymała Złotego Fryderyka za całokształt osiągnięć artystycznych. Rok później była laureatką Nagrody Specjalnej Programu 1 Telewizji Polskiej dla wybitnej postaci polskiej kultury. W 2012 – za całokształt twórczości – uhonorowana Doroczną Nagrodą Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Henryk Wujec zmarł 15 sierpnia, miał 79 lat

Zmarł po długiej i ciężkiej chorobie. Był działaczem „Solidarności”, współpracownikiem Komitetu Obrony Robotników. Był internowany i więziony. Brał udział w obradach Okrągłego Stołu. Był posłem na Sejm X, I, II, III kadencji. Był współzałożycielem Unii Demokratycznej i Unii Wolności. Pełnił funkcję wiceministra rolnictwa w rządzie Jerzego Buzka. Był też doradcą prezydenta Bronisława Komorowskiego.

Piotr Szczepanik zmarł 20 sierpnia, miał 78 lat

Piosenkarz, gitarzysta, aktor Piotr Szczepanik – wykonawca jednej z najpiękniejszych polskich ballad o miłości „Kochać”; także takich utworów jak „Goniąc Kormorany” i „Żółte kalendarze”.

Po maturze współpracował z lubelskim Teatrem Lalki i Aktora. Następnie studiował historię sztuki na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. Debiutował na Festiwalu Piosenki Studenckiej w Krakowie w 1963 roku. W latach 60. i 70. z Bohdanem Łazuką i Jackiem Fedorowiczem prowadził program estradowo-kabaretowy „Popierajmy się”.

Również w latach 70. Piotr Szczepanik zaczął zajmować się piosenką poetycką. Występował solo z gitarą. Koncertował Polsce oraz m.in. w USA, Australii, Nowej Zelandii, Kanadzie oraz w wielu krajach w Europie.

W latach 80. Szczepanik poświęcił się działalności opozycyjnej. Był m.in. współorganizatorem Festiwalu Piosenki Prawdziwej w 1981 r. Podczas stanu wojennego organizował niezależną, podziemną scenę muzyczną.

Kazimierz Bogucki zmarł 29 sierpnia, miał 101 lat

Kazimierz Bogucki był wiceprzewodniczącym Towarzystwa Miłośników Wołynia i Polesia i wiceprezesem olsztyńskiego oddziału Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej. Za swoją działalność niepodległościową był więziony i zesłany do sowieckich łagrów. W Olsztynie zamieszkał po wojnie.

Był aktywny do końca swoich dni. Zmarł w wieku 101 lat. Pisał swoje wspomnienia, których nie zdążył dokończyć.

Jerzy Krenz zmarł 20 września, miał 94 lata

Jerzy Krenz był dyrygentem i kompozytorem. Należał do generacji muzyków, która rozpoczynając swą działalność po wojnie, dała fundamenty życiu muzycznemu w naszym kraju. Krenz jest m.in. autorem muzyki do „Kanału” Andrzeja Wajdy, „Eroiki” i „Zezowatego szczęścia” Andrzeja Munka.

Olgierd Dąbrowski 5 października, miał 68 lat

Olgierd Dąbrowski to były burmistrz Ostródy, samorządowiec i dziennikarz. Był absolwentem Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Po studiach związany ze Sceną Plastyczną Teatru Akademickiego KUL. Ponad 20 lat współpracował z wydawnictwami, radiem, prasą i telewizją. Prowadził też własną firmę medialną.

Przez wiele lat był zaangażowany w pracę na rzecz ostródzkiej społeczności. Był między innymi radnym gminy Ostróda . Przez 7 lat pełnił funkcję zastępcy burmistrza Ostródy, natomiast przez 2 lata był burmistrzem miasta. Stanowisko stracił w 2012 roku w wyniku referendum.

Wojciech Pszoniak zmarł 19 października, miał 78 lat

Znany i popularny aktor teatralny i filmowy, pamiętny Moryc Welt z „Ziemi obiecanej” Andrzeja Wajdy. Zagrał także w innych jego filmach: „Wesele”, „Danton” i „Korczak”. Występował  w Kabarecie pod Egidą.

Wojciech Pszoniak urodził się 2 maja 1942 r. we Lwowie, a dorastał w Gliwicach. Był aktorem teatrów: Starego w Krakowie (1968-72) oraz Narodowego (1972-74) i Powszechnego w Warszawie (1974-80). W Starym zadebiutował w „Klątwie” Stanisława Wyspiańskiego reżyserowanej przez Konrada Swinarskiego (1968).

W latach 80.  wyjechał do Paryża, gdzie zaczął występować w teatrach m.in. w Nanterre, Montparnasse i Chaillot. W Nanterre zagrał w sztuce „Ludzie nierozumni są na wymarciu” w reżyserii Claude’a Regy, w której występowali razem z Gerardem Depardieu i Danielem Olbrychskim. W tym samym teatrze grał w „Onych” Witkacego w reżyserii Wajdy.

W 2008 r. został odznaczony francuskim Oficerskim Orderem Zasługi za „wkład w rozwój stosunków polsko-francuskich w dziedzinie kultury”, a 10 lat później został komandorem orderu Arts et Lettres.

W 2007 r. został uhonorowany Złotym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”, a w 2011 r. odznaczono go Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. Wystąpił w ok. 100 filmach. W Polsce zagrał m.in. Władysław Gomułkę w filmie „Czarny Czwartek. Janek Wiśniewski padł”, opowiadającym o masakrze robotników w Gdyni w 1970 r. Wystąpił również w „Bitwie Warszawskiej 1920” Jerzego Hoffmana oraz filmach „Mniejsze zło” Janusza Morgensterna i „Mała Matura 1947” Janusza Majewskiego.

Dariusz Gnatowski zmarł 20 października, miał 59 lat

Popularność przyniosła mu m.in. rola Arnolda Boczka, sąsiada Kiepskich w serialu „Świat według Kiepskich”. Dariusz Gnatowski grał też w serialach „Na dobre i na złe” i „Graczykowie”. W latach 80. występował na scenie w Starym Teatrze w Krakowie oraz w krakowskich teatrach: Ludowym i Stu.

Od wielu lat poważnie chorował, miał cukrzycę. Chętnie wspierał innych chorych. Grał m.in. w spektaklu „Słodki drań” o dyrygencie, który nie może poradzić sobie z chorobą.

Janusz Połom zmarł 23 października, miał 70 lat

Profesor Janusz Połom to olsztyński filmowiec, fotografik i wykładowca akademicki. Absolwent łódzkiej Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej pracował na tej uczelni m.in. pełniąc funkcję dziekana Wydziału Operatorskiego i Realizacji Telewizyjnej. Przez kilka lat wykładał w szkole filmowej w Meksyku, a od 2001 roku na Wydziale Sztuk Pięknych Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie.

Profesor Janusz Połom był autorem licznych filmów, wystaw fotograficznych i multimedialnych. Wielokrotnie nagradzany za swoją twórczość. W 2018 roku został odznaczony przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”.

 

Opracowanie: K. Piasecka