Potargana w miłości – opowieść o Agnieszce Osieckiej
Potargana w miłości – opowieść o Agnieszce Osieckiej
„Potrafi żyć tylko w ogniu. Jeśli kocha, to szaleńczo. Jeśli się zachwyca, to obłędnie. Jeśli się bawi, to zapamiętale. (…) Ćwierćchora, półśmieszna, w pełni tragiczna. Niezdolna do życia w otoczeniu, w którym obowiązują odruchy stadne. Niezdolna do bycia jedną z wielu.” Te słowa opisują bohaterkę „Białej bluzki”, opowiadania Agnieszki Osieckiej, adaptowanego na popularny niegdyś monodram. Równie dobrze mogłyby być także charakterystyką samej Autorki, o której biograficzną opowieść stworzyła Ula Ryciak, pisarka, scenarzystka, podróżniczka.
Książka nosi tytuł „Potargana w miłości”, opublikowało ją Wydawnictwo Literackie. Początkowo, i to przez kilkadziesiąt stron, czułem się zawiedziony. To nie jest typ biografii, jaki najbardziej lubię i cenię, czyli linearna opowieść o zdarzeniach z życia, z tajemnicami, hipotezami, rozległym tłem. Raczej z góry narzucane czytelnikowi interpretacje, gdzie fakty służą tylko ich uzasadnianiu. Raczej esej, w którym „widzimisię” Autorki przeważa nad obiektywizmem, do tego pisany dość, a miejscami bardzo, pretensjonalnym językiem.
Z biegiem czasu i kolejnych stronic zacząłem jednak zmieniać zdanie i dostrzegać intencję Uli Ryciak. Chodzi jej nie tyle o zweryfikowaną wiedzę, co o fenomen postaci Osieckiej, a także fenomen jej środowiska, wywodzącego się ze słynnego Studenckiego Teatru Satyryków – w latach 50-tych enklawy luzu, zabawy i liberalizmu. Tego szczególnego towarzystwa wzajemnej adoracji talentów i oryginałów, socjalistów-hedonistów będących w zasadzie w opozycji, a żyjących z władzy, i to na przekór wbijanej przez propagandę „marksistowsko-leninowskiej moralności”. Zalążka późniejszych warszawskich salonów i elit.
Damy spokój sprawom prywatnym Osieckiej, mężom, kochankom, legendarnym apetytom miłosnym. Takie sensacje można znaleźć w internecie i kolorowej prasie, choć w tej książce również.
Agnieszka Osiecka jest autorką kilku tomików wierszy, opowiadań, skeczy i sztuk teatralnych, ale przede wszystkim – tekstów piosenek. Napisała ich ponad dwa tysiące: lirycznych, prześmiewczych, desperackich, osiągając absolutne mistrzostwo formy, puenty i obrazu. Opowiadała w nich o sobie i o swoich czasach. „Piosenka o okularnikach”, „Małgośka”, „Niech żyje bal” są dokumentami historycznymi, często mówiącymi więcej prawdy niż publicystyka czy tzw. „pokoleniowe powieści”.
Ten sposób zwracania się do ludzi za pomocą granego w radiu przeboju, a nie elitarnych czasopism czy niskonakładowych wydawnictw, budził w kręgach literackich zgryźliwość podszytą zawiścią. Ogólnie uważano Osiecką za utalentowaną poetkę, która zamiast kroczyć drogą Szymborskiej, Poświatowskiej czy Hillar, sprzedała się showbiznesowi. Inni, np.Tadeusz Konwicki nazywali ją wprost: grafomanką.
Istotny jest w życiu Osieckiej wątek Mazur. W „skolonizowanych” przez warszawskich artystów Krzyżach nad Jez.Nidzkim miała dom i motorówkę. Napisała piosenkę „Na całych jeziorach Ty”, poświęconą, nie jak chce legenda, przystojnemu leśniczemu z Prania, ale Jeremiemu Przyborze. Mazury traktowała tak jak inni z jej kręgu, jako krainę z „marchewki i naci”, skansen, „przystań” (…) „do której zwozi się swoich pierwszych chłopaków, kolejne dziewczyny.(…) Roi się o przyszłości. Na chwilę przed wschodem słońca. Moment po zachodzie. (…) Popijając wódkę zagryzaną kiszonym ogórkiem.” Niestety, taki sposób odbioru Warmii i Mazur, rozumienia ich mrocznego i skomplikowanego ducha przez letnich przybyszów z Warszawy i całej Polski nie zmienił się do dzisiaj.
„Potargana w miłości” Uli Ryciak przynosi mnóstwo bardzo interesujących refleksji o osobie niezwykłej poetki, sposobach myślenia ludzi kilku epok, w których dane Jej było być znakomitością. Ale na pełną, szczegółową i obiektywną biografię Agnieszki Osieckiej dopiero przyjdzie czas.
Włodzimierz Kowalewski
(łw)
