Rocznica radzieckiej napaści na Polskę

Rozmowy oficerów Wehrmachtu i Armii Czerwonej o wytyczeniu linii rozgraniczenia wojsk na zaatakowanym terytorium Polski (wrzesień 1939). Obok spotkanie żołnierzy sowieckich i niemieckich na wschód od Brześcia (20 września 1939)

Mija 86 lat od wkroczenia Armii Czerwonej na teren wschodnich obszarów Polski. Agresja bez wypowiedzenia wojna oznaczała, że Związek Radziecki dopełnił tajnego paktu Ribbentrop-Mołotow.

Niezapowiedziany atak Sowietów sprawił, że od 17 września Polacy musieli walczyć z dwoma agresorami naraz. Wejście Armii Czerwonej na Kresy Wschodnie Rzeczypospolitej praktycznie przekreśliło szansę na obronę ojczyzny, która od 1 września walczyła z przeważającymi siłami niemieckimi. Polskę od wschodu zalało ponad 800 tys. czerwonoarmistów.

W dniu napadu władze radzieckie poinformowały ambasadora RP w Moskwie, że państwo polskie jest w rozpadzie, rząd polski uciekł i ZSRR widzi konieczność ochrony mienia i życia zamieszkujących wschodnie tereny polskie Ukraińców i Białorusinów oraz uwolnienia ludu polskiego od wojny.

Zajęcie wschodnich rubieży Rzeczypospolitej przez ZSRR rozpoczęło czas terroru polskiej ludności i masowych wywózek na Syberię.

Od 2013 roku 17 września obchodzone jest święto państwowej – Światowy Dzień Sybiraka. To upamiętnienie ofiar sowieckich zbrodni i represji.

Radio Olsztyn od wielu lat przypomina trudne wydarzenia z polskiej historii, które można odnaleźć na stronie Archiwum Radia Olsztyn. Wśród wielu z nich polecamy szczególnie dziś audycję autorstwa Mirosława Sochackiego.

Józef Rusak, późniejszy mieszkaniec Lidzbarka Warmińskiego, miał wówczas niespełna 20 lat. W rozmowie z Radiem Olsztyn wspominał, że pierwsze sowieckie oddziały, jakie weszły do jego wsi, napotkały opór Korpusu Ochrony Pogranicza. Józef Rusak zapamiętał też hasło, jakie towarzyszyło Sowietom. W latach okupacji Józef Rusak wstąpił do partyzantki. Stoczył więcej walk z Sowietami, niż z Niemcami i ich kolaborantami. Cudem uniknął Syberii. Po wojnie trafił na 3 lata do więzienia.

Wśród zesłańców, którzy po wojnie osiedli na Warmii, byli Genowefa Obuchowicz z Dywit i Jan Wiesztort ze Stoczka. W archiwach Radia Olsztyn zachowały się ich wspomnienia, dotyczące wydarzeń z 17 września 1939 roku.

Rodziny Genowefy Obuchowicz i Jana Wiesztorta zostały deportowane wgłąb Związku Sowieckiego w lutym 1940 roku. Podobny los spotkał kilkaset tysięcy mieszkańców polskich Kresów Wschodnich, zaanektowanych przez Sowiety w 1939 roku. Wielu z zesłania nigdy nie powróciło.

Posłuchaj wypowiedzi

„Gdy świat zapłonął”. Posłuchaj serialu historycznego

Redakcja: M. Rutynowski za M. Sochacki