Wodny relikt wczesnego triasu w naszych wodach
Sphaerius acaroides. Fot. na licencji CC
Kiedy myślimy o mezozoiku, to najczęściej wyobrażamy sobie dinozaury. Świat sprzed wielu milionów lat, którego już nie ma. Są tylko skamieniałości lub fantazje filmowe. Ale rzeczywistość przyrodnicza jest ciekawsza niż myślimy.
Na Warmii Mazurach spotkać możemy żywe relikty wczesnego triasu. Trias to najstarszy okres ery mezozoicznej (od 252 do 201 milionów lat temu). Dzieli się na trzy epoki: późny trias, środkowy trias i wczesny trias (trwający około 6 milionów lat, od 251 do 246 mln lat temu).
W epoce dinozaurów żyło wiele owadów. Opanowały najróżniejsze siedliska. Wiele z nich przetrwało i możemy je uznać za żywe skamieniałości epoki dinozaurów. Przykładem jest maleńki chrząszcz wody – gałeczka (Sphaerius acaroides), opisany naukowo przez Waltla w 1838 r. Ten niewielki chrząszczyk żyje w naszych wodach. Zaiste siódmy przyrodniczy cud świata.
Gałeczka należy do rodziny Sphaeriusidae podrzędu Myxophaga, obejmujący 23 współcześnie żyjące gatunki. Gałeczki spotkać można nad brzegami strumieni oraz rzek. Występują w wilgotnym podłożu, gliniastym jak i piaszczystym czy bagnistym, pod kamieniami lub liśćmi, w szczątkach roślinnych (hydrobiolodzy określają to siedlisko napływami). Gałeczki odżywiają się glonami i sinicami. Te niewielkie chrząszcze (0,5–1,2 mm), ledwie widoczne gołym okiem, są najczęściej pomijane w różnych badaniach czy obserwacjach. Są kuleczkowate, wypukłe, o błyszczącej powierzchni, w kolorze ciemnobrązowym lub czarnym. W Polsce występuje tylko jeden gatunek – Sphaerius acaroides.
Gałeczka występuje w południowej i środkowej Europie, na Wyspach Brytyjskich, południowej Szwecji i Finlandii oraz górach Kaukazu. W Polsce gatunek ten jest rzadko znajdowany, być może ze względu na niewielkie rozmiary i mylenie z roztoczami (powierzchowne podobieństwo, zaznaczone także w nazwie gatunkowej – acaroides). Występowanie na Mazurach odnotowane było już w drugiej połowie XIX wieku w okolicach Kętrzyna. Oczywiście, ten gatunek nie występuje tylko w naszym regionie. Spotkać go można na północy, zachodzie i południu Polski.
Parku jurajskiego nie zrobimy Na Warmii i Mazurach. Ale żywe relikty epoki dinozaurów mamy i możemy je pokazywać. Bo dziedzictwo przyrodnicze może być ważnym elementem turystyki i budowania atrakcji siódmego, przyrodniczego cudu świata. Potrzebny tylko kapitał ludzki, który nauczy nas patrzeć po nogi i dostrzegać tam niezwykłości, warte pokazania. Bo na przykład w sąsiednich Niemczech gałeczka została uznana za gatunek zagrożony wymarciem.
Stanisław Czachorowski
