Dziś setna rocznica urodzin Jana Pawła II. Przypominamy życiorys Papieża-Polaka

Fot. e-kai.pl

Sto lat temu, 18 maja 1920 roku, urodził się Karol Wojtyła, arcybiskup metropolita krakowski, biskup Rzymu, papież Jan Paweł II. Był filozofem personalistą i poetą. W 2014 roku został ogłoszony świętym Kościoła katolickiego.

Karol Wojtyła urodził się w Wadowicach. W 1929 roku, gdy miał 9 lat zmarła mu matka – Emilia z Kaczorowskich. W 1938 roku, po uzyskaniu świadectwa dojrzałości w wadowickim gimnazjum, wraz z ojcem, Karolem, przeniósł się do Krakowa, gdzie rozpoczął studia polonistyczne na Wydziale Filologicznym Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Młodość – praca i teatr

Po wybuchu II wojny światowej i zamknięciu uczelni zaczął pracować jako robotnik w kamieniołomach na Zakrzówku w Krakowie, a następnie w zakładach chemicznych w Borku Fałęckim pod Krakowem. Wspomnienia z tego okresu można odnaleźć w jednym z jego pierwszych utworów literackich, poemacie „Kamień i bezmiar”, który był podpisany pseudonimem Andrzej Jawień. W 1941 roku zmarł ojciec Karola Wojtyły.

Podczas okupacji razem z Mieczysławem Kotlarczykiem, przyjacielem z Wadowic, zorganizował w Krakowie konspiracyjny Teatr Rapsodyczny; był jednym z pierwszych jego aktorów i reżyserów. W repertuarze znajdowały się adaptacje dzieł wybitnych polskich klasyków.

Święcenia kapłańskie

W 1942 roku wstąpił do konspiracyjnego Arcybiskupiego Seminarium Duchownego w Krakowie. Równolegle studiował filozofię na tajnym Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Od 1 sierpnia 1944 do 18 stycznia 1945 roku (do wejściu do Krakowa Armii Czerwonej), ukrywał się wraz z kolegami w pałacu metropolity krakowskiego kard. Adama Stefana Sapiehy.

1 listopada 1946 roku, po ukończeniu studiów teologicznych, otrzymał święcenia kapłańskie. Później przez dwa lata kontynuował studia filozoficzne w Rzymie. Przebywał również we Francji, w Belgii i Holandii, prowadząc pracę duszpasterską wśród Polonii. Utrzymywał przy tym żywe kontakty z ruchem Jeunesse Ouvriere Chrétienne (Robotnicza Młodzież Chrześcijańska).

Po powrocie do kraju w 1948 roku został wikariuszem w parafii w Niegowici, w powiecie bocheńskim, a w 1949 roku – w parafii św. Floriana w Krakowie.

Praca naukowa

Przygotowywał na Wydziale Teologicznym UJ pracę doktorską pt. „Problemy wiary w pismach św. Jana od Krzyża”, którą obronił w 1948 roku Pięć lat później obronił habilitację na Wydziale Teologicznym UJ na podstawie rozprawy „O możliwości zbudowania etyki katolickiej w oparciu o system Maxa Schelera” (rozprawa ukazała się drukiem w 1959).

W 1953 roku został wykładowcą teologii moralnej i etyki społecznej w krakowskim Seminarium Duchownym, a w następnym roku rozpoczął pracę na Wydziale Filozoficznym Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego jako kierownik Katedry i Zakładu Etyki. W 1956 roku został zastępcą profesora tej uczelni, a po roku otrzymał docenturę. W latach 1958–1978 był wykładowcą na KUL.

Pełnia sakramentu kapłaństwa

W lipcu 1958 roku papież Pius XII mianował go biskupem tytularnym – biskupem pomocniczym abp. archidiecezji krakowskiej, Eugeniusza Baziaka. Sakrę biskupią Karol Wojtyła otrzymał 28 września w bazylice na Wawelu. W wieku 38 lat został najmłodszym członkiem Episkopatu Polski. Po śmierci abp. Baziaka Kapituła Metropolitalna wybrała go w czerwcu 1962 roku na stanowisko wikariusza kapitulnego Archidiecezji Krakowskiej. Rok później, w grudniu 1963 roku, został mianowany przez papieża Pawła VI arcybiskupem metropolitą krakowskim, w czerwcu 1967 roku otrzymał zaś kapelusz kardynalski.

Od 1969 roku w Episkopacie Polski pełnił przez wiele lat m.in. funkcję wiceprzewodniczącego Konferencji Episkopatu i przewodniczącego Komisji Rady Naukowej Episkopatu. Równocześnie był członkiem watykańskich Kongregacji ds. Kościołów Wschodnich, ds. Duchowieństwa i ds. Kultu Bożego. Brał również aktywny udział w pracach II Soboru Watykańskiego (1962–1965), uczestnicząc we wszystkich czterech sesjach, m.in. jako członek komisji opracowującej i ostatecznie redagującej tzw. schemat XIII, czyli tekst konstytucji „O obecności Kościoła w świecie współczesnym”. Uczestniczył też w redagowaniu konstytucji „O Kościele”, deklaracji „O wolności religijnej” oraz dekretu „O apostolstwie świeckim”.

Jesienią 1969 roku odbył półtoramiesięczną podróż do Kanady i Stanów Zjednoczonych, odwiedzając mieszkających tam rodaków. Spotkał się też z członkami hierarchii kościelnej obu krajów. Z nominacji papieża Pawła VI został członkiem Komisji Soborowej dla Apostolstwa Świeckiego. Na nadzwyczajnym zgromadzeniu Synodu Biskupów w październiku 1969 roku przedstawił projekt dokumentu „II Nadzwyczajny Synod Biskupów o sobie”, określanego powszechnie jako dokument Wojtyły.

W 1973 roku uczestniczył w Kongresie Eucharystycznym w Melbourne, odwiedził także polskich misjonarzy na Nowej Gwinei i polskie skupiska w Australii, Nowej Zelandii i Tasmanii. Trzy lata później wziął udział w Kongresie Eucharystycznym w Filadelfii. Był członkiem Stałej Rady Sekretariatu Światowego Synodu Biskupów jako przedstawiciel Europy. W marcu 1976 roku został zaproszony przez Pawła VI, aby prowadzić w Watykanie doroczne rekolekcje. We wrześniu 1978 roku wchodził w skład delegacji Episkopatu Polski rewizytującej Episkopat RFN.

Papież z bloku wschodniego

16 października 1978 roku konklawe wybrało arcybiskupa i metropolitę Krakowa, 58-letniego kard. Karola Wojtyłę na papieża – 264. z kolei zwierzchnika Kościoła katolickiego. Przybrał imię Jan Paweł II na znak symbolicznej kontynuacji przerwanego nagłą śmiercią 33-dniowego pontyfikatu swego poprzednika, Jana Pawła I.

Wybór krakowskiego metropolity na papieża był zaskoczeniem dla całego świata, ponieważ po raz pierwszy od 455 lat na Stolicy Apostolskiej zasiadł biskup nie-Włoch. Zaskoczenie było tym większe, że nowy biskup Rzymu pochodził ze słowiańskiego kraju, który w tamtym czasie należał do bloku sowieckiego.

W pierwszą pielgrzymkę zagraniczną Jan Paweł II wyruszył do Meksyku. Z kolei pierwszą pielgrzymkę do ojczyzny odbył w dniach 2–10 czerwca 1979 roku. Miała ona znaczenie nie tylko dla wolności Kościoła w zniewolonym kraju, lecz również pośrednio przyczyniła się do odzyskania przez Polskę swobód demokratycznych. Zdaniem wielu analityków to, co papież wówczas mówił, miało wpływ na powstanie „Solidarności”. Podczas mszy na pl. Zwycięstwa w Warszawie (2 czerwca) padły historyczne dziś słowa: „I wołam, ja, syn polskiej ziemi, a zarazem ja, Jan Paweł II, papież, wołam z całej głębi tego tysiąclecia, wołam w przeddzień święta Zesłania, wołam wraz z wami wszystkimi: niech zstąpi Duch Twój! Niech zstąpi i odnowi oblicze ziemi. Tej ziemi!”.

Jan Paweł II przybył do Polski łącznie dziewięć razy. Daty kolejnych pielgrzymek to: 16–23 czerwca 1983, 8–14 czerwca 1987, 1–9 czerwca i 13–20 sierpnia 1991, 22 maja 1995, 31 maja–10 czerwca 1997, 5–17 czerwca 1999 i 16–19 sierpnia 2002 roku.

Po niespełna trzech pierwszych, niezwykle intensywnych latach pontyfikatu 13 maja 1981 roku papież został ciężko ranny w zamachu na placu św. Piotra, gdzie strzały do niego oddał turecki zamachowiec Mehmet Ali Agca. Jan Paweł II trafił do kliniki Gemelli w stanie krytycznym. Został uratowany, mimo że sami lekarze wątpili, czy przeżyje. W grudniu 1983 roku papież odwiedził Agcę w więzieniu w Rzymie.

Papież-pielgrzym

W trakcie 26 lat pontyfikatu Jan Paweł II ogłosił 14 encyklik, 14 adhortacji, 11 konstytucji apostolskich, 43 listy apostolskie. Zwołał dziewięć konsystorzy, mianował ok. 240 kardynałów (w tym pięciu Polaków) i 2,5 tys. biskupów, wyświęcił ponad 2 tys. księży, kanonizował 482 błogosławionych (w tym 10 Polaków), beatyfikował 1318 osób (w tym 154 Polaków). Przewodniczył pięciu posiedzeniom plenarnym kolegium kardynalskiego, sześciu zgromadzeniom generalnym zwyczajnym synodu biskupów, jednemu zgromadzeniu nadzwyczajnemu synodu biskupów, siedmiu zgromadzeniom specjalnym synodu biskupów. Przyjął ok. 1400 osobistości politycznych oraz wygłosił ok. 4 tys. przemówień (w tym 2,5 tys. za granicą).

Odbył 104 apostolskie podróże do 132 krajów, a w ich trakcie odwiedził 900 miast i miejscowości. Pielgrzymki do najodleglejszych geograficznie, religijnie i światopoglądowo krajów wyznaczyły cały rytm i program pontyfikatu, a także jego najważniejsze wydarzenia, zwłaszcza zaś były impulsem do historycznych gestów papieża, wyrażających wolę dialogu, pojednania i wyciągnięcia ręki.

Jako pierwszy papież w dziejach Jan Paweł II odwiedził kościół luterański (1983), synagogę (1986) i meczet (2000). W 1986 roku mimo sprzeciwu i zastrzeżeń niektórych kościelnych dostojników zaprosił przedstawicieli wszystkich wyznań i religii do Asyżu na wspólną modlitwę o pokój. Za nieocenione uważa się jego zasługi dla dialogu katolicko-żydowskiego; dokonał także ważnego otwarcia wobec prawosławia.

Papież czasów przełomu

Choć przedmiotem niemijających dyskusji jest to, do jakiego stopnia „sojusz” polskiego papieża z prezydentem USA Ronaldem Reaganem faktycznie doprowadził do obalenia komunizmu, nie ulega wątpliwości to, że jego słowa oraz gesty stanowiły inspirację dla demokratycznej opozycji w Polsce i innych krajach bloku wschodniego. Wydarzeniem przełomowym w kontaktach z Moskwą było pierwsze spotkanie Jana Pawła II z ówczesnym sowieckim przywódcą Michaiłem Gorbaczowem 1 grudnia 1989 roku w Watykanie. Niezwykle ważną polityczną wymowę miała papieska pielgrzymka na Kubę w 1998 roku, choć nie przyniosła ona takich zmian, jakich oczekiwano.

Jan Paweł II zgromadził wokół siebie miliony młodych katolików, ustanawiając w 1985 roku Światowe Dni Młodzieży, które stały się największymi masowymi, regularnymi uroczystościami z jego udziałem.

Do historii przeszło też jego niezwykle poruszające przemówienie, jakie wygłosił w Agrigento na Sycylii, gdy wezwał członków mafii, by się nawrócili. 12 marca 2000 roku wykonał jako pierwszy papież w dziejach gest „mea culpa”, określany wręcz jako „niesłychany”. Prosił o wybaczenie krzywd wyrządzonych przez synów i córki Kościoła przedstawicielom innych religii.

Jan Paweł II zmarł 2 kwietnia 2005 roku. Został beatyfikowany 1 maja 2011 przez Benedykta XVI, a 27 kwietnia 2014 roku kanonizowany przez papieża Franciszka.

Redakcja: K. Ośko za PAP