10 miejsc na Warmii, które warto odwiedzić – nie tylko latem
Fot. P. Getka
Latem, w audycji Rowerem po Warmii, zachęcaliśmy naszych słuchaczy do zwiedzenia okolic Olsztyna jednośladem. W te miejsca warto pojechać także zimą – zwłaszcza, że przed nami pierwszy w tym roku długi weekend.
Czy odwiedzone przez nas zakątki prezentują się bardziej malowniczo? Stają się bardziej atrakcyjne? A może trudno tam dotrzeć bez zimowych opon?
Przypominamy miejsca na Warmii, po których przewodnikami w minione wakacje byli Marek Lewiński i Przemysław Getka.
1. BAŁDY – miejsce, w którym historia spotyka się z nowoczesnością
Bałdy są niewielką miejscowością w okolicach Butryn w gminie Purda. Nazywane są „Wrotami Warmii”. W Bałdach zlokalizowany jest historyczny Trakt Biskupi. Zaczyna się on jeszcze na Mazurach, ale – mniej więcej w jego połowie – znajduje się ich granica z Warmią. Wieki temu właśnie tu witani byli biskupi, którzy jechali objąć swój urząd na zamku w Lidzbarku Warmińskim. Trakt tworzy stara aleja lipowa, a po jego bokach ustawione zostały głazy. Każdy z nich poświęcony jest innemu biskupowi warmińskiemu.
Kilkaset metrów dalej zlokalizowany jest natomiast radioteleskop, będący częścią systemu LOFAR. Dane, które przekazuje naukowcom m.in. z Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie, pozwalają na obserwację kwazarów, pulsarów i innych ciał niebieskich. Komputery o gigantycznej mocy obliczeniowej umożliwiają stworzenie mapy najdalszych zakątków kosmosu. To miejsce, które nie jest dostępne dla wszystkich. Radioteleskop w Bałdach można zobaczyć oglądając film z pierwszej wycieczki „Rowerem po Warmii”.
2. BRĄSWAŁD – najbardziej warmińska miejscowość gminy Dywity
Nad Brąswałdem od stu lat góruje duży, „miejski”, trójnawowy kościół, który otwiera wjazd do wsi od strony Barkwedy. To w tej miejscowości urodziła się poetka, folklorystka i działaczka warmińska Maria Zientara-Malewska. Obok domu, w którym się urodziła stoi jej popiersie, a w starej poniemieckiej szkole urządzono Izbę Pamięci.
Przejeżdżając rowerem przez Brąswałd warto skręcić w prawo, tuż przy leśniczówce. Kamienista droga doprowadzi nas do elektrowni wodnej na Łynie. To budowla hydrotechniczna, która dostarcza prąd m.in. mieszkańcom Olsztyna nieprzerwanie od lat 30. XX wieku.
3. JEZIORO WULPIŃSKIE – akwen ośmiu wysp i wysepek
To przepiękny akwen położony kilka kilometrów na południowy zachód od Olsztyna. Trasa wycieczki prowadzi m.in. przez Dorotowo, Majdy, Kręsk i Tomaszkowo, czyli miejscowości z plażami nad jeziorem Wulpińskim.
Jezioro składa się z dwóch części, połączonych cieśniną o szerokości około 100 metrów. Cieśnina ta dawniej nazywana była „Szyja”. We wschodniej części jeziora znajduje się osiem wysp i wysepek pokrytych lasem liściastym. Największą wyspę, o powierzchni 7 hektarów, od najdawniejszych czasów nazywano Baciów Ostrów, później Petrykowski Ostrów. Z początkiem XX wieku na wyspie tej utworzono miejsce wycieczkowo-rozrywkowe i nadano nazwę wyspie „Herta”.
W Majdach warto zobaczyć eko-park i zatrzymać się w Parku Pamięci, który jest poświęcony setnej rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości. Atrakcją Tomaszkowa jest plaża o uroczej nazwie „Serce Tomaszkowa”.
4. GIETRZWAŁD – szczególnie znany pielgrzymom
To miejscowość chętnie odwiedzana przez pielgrzymów, którzy przyjeżdżają do tutejszego Sanktuarium Maryjnego. Wierzą, że w 1877 roku Maryja objawiła się dwóm dziewczynkom: Barbarze Samulowskiej i Justynie Szafryńskiej.
Gietrzwałd jest również doskonałą bazą wypadową do wycieczek po całej gminie. Niedawno wytyczono nowe szlaki, które – łącznie – mają nieco ponad 100 kilometrów długości. Na trasie rowerowej wycieczki znalazły się też Woryty oraz Naterki. W tej drugiej miejscowości znajduje się prywatne Muzeum Maszyn Rolniczych, w którym trzon kolekcji stanowią historyczne kieraty.
5. ŁAŃSK I PLUSKI – okolice dawnego ośrodka rządowego
W Łańsku znajduje się dawny ośrodek rządowy. Lata temu przebywali w nim m.in. ostatni szachinszach Iranu Mohammad Reza Pahlawi, a także Bolesław Bierut, Władysław Gomułka i Edward Gierek.
To miejsce pamięta także jeszcze wcześniejsze czasy. Przed I wojną światową polował tu feldmarszałek Paul von Hindenburg, a przed II wojną światową na polowania przyjeżdżał tu Hermann Goering, nazista i dowódca Luftwaffe.
Fragmentem Traktu Niborskiego można dojechać do uroczej miejscowości Pluski i jeziora Pluszne.
6. RUŚ I GĄGŁAWKI – bliskość Łyny i kolei
W Rusi, na niewielkiej trawiastej plaży nad Łyną, zlokalizowana jest przystań kajakowa. Łyna i Ruś związane są z sobą od zawsze. Niegdyś na bindugach flisacy spławiali drewno na tratwy, a następnie płynęli nimi aż do Królewca. Później – rowerami – wracali do swoich domów i miejsca pracy. Ten historyczny „dwubój flisacki” doczekał się współczesnej kontynuacji. Co roku mieszkańcy Rusi bawią się w ten sposób płynąc tratwami do Olsztyna, a następnie wracają z niego właśnie na dwóch kółkach.
Ruś to specyficzna miejscowość, bo wiele domów zbudowano tutaj kaskadowo, na okolicznych wzgórzach. W tej niewielkiej warmińskiej wiosce można się przez chwilę poczuć jak w górach. Gwarantują to też strome podjazdy – na przykład na skraj lasu w stronę Łańska.
W Gągławkach znajduje się natomiast historyczna stacja kolejowa.
7. KLEBARK WIELKI I SILICE – sanktuarium i akwedukt
W Klebarku Wielkim znajduje się sanktuarium Znalezienia Krzyża Świętego z Relikwiami Krzyża Świętego. Z kościelnego wzgórza rozpościera się cudowny widok na Jezioro Klebarskie. Ta miejscowość ma też swoją trudną historię. Ks. Paweł Chmielewski został w niej zamordowany przez sowietów.
Na wjeździe do Silic natomiast można zobaczyć niezwykłą konstrukcję – niewielkich rozmiarów akwedukt. W Silicach jest też wielu sadowników, którzy na co dzień zajmują się produkcją jabłek.
8. BARCZEWKO – w połowie drogi między Dywitami a Barczewem
W Barczewku znajduje się neogotycki kościół św. Wawrzyńca. Za wsią, nad jeziorem Wadąg, warto zobaczyć wzniesienie zwyczajowo zwane Starym Miastem lub Starym Polem, a opodal w zakolu rzeki Pisy – inny obiekt określany zamkiem. W kronice Piotra z Dusburga odnotowano, że biskup Eberhardt z Nysy założył na tym terenie w 1325 r. zamek Wartenberg. Miejsce to zwane jest „warmińskimi Pompejami”.
9. CERKIEWNIK – między rzeką i dwoma jeziorami
Cerkiewnik to niewielka miejscowość w gminie Dobre Miasto. Jego położenie jest wyjątkowe – nad jeziorami Limajno, Stobajno i nad rzeką Łyną.
Z Cerkiewnika od lat wyruszają piesze pielgrzymki do Sanktuarium Najświętszego Sakramentu w Głotowie.
10. …
W 10. punkcie pozostawiamy trzy kropki, których wypełnieniem niech będzie odkryty przez Was, drodzy Słuchacze, zakątek Warmii. To malownicze wzgórze, urokliwe jezioro, a może zapomniana wieś, której historię znają tylko najstarsi mieszkańcy? Inspiracji możecie poszukać także w innych audycjach Radia Olsztyn: Lasy, Jeziora, Rzeki, Jak tu się żyje?, Poznaj Warmię i Mazury oraz Odkryj Warmię i Mazury.
Autor: M. Lewiński / P. Getka
Redakcja: K. Ośko
