Literacki Wawrzyn Warmii i Mazur – po raz 10

WAWRZYN – LITERACKA NAGRODA WARMII I MAZUR

„Wawrzyn” Warmii i Mazur, najważniejsza nagroda literacka północnowschodniej Polski, obchodzi już swoje dziesięciolecie. Po raz pierwszy uhonorowano nią historyka sztuki Andrzeja Rzempołucha za monografię „Architektura Olsztyna 1353 – 1953”. Od tamtej pory stała się jednym z rozpoznawalnych znaków kultury naszego regionu, a wśród jej laureatów znaleźli się m.in. tacy pisarze, jak Erwin Kruk, Kazimierz Orłoś, Mariusz Sieniewicz, Tomasz Białkowski i Kazimierz Brakoniecki.

Niedawno Jury „Wawrzynu” ogłosiło tegoroczną piątkę tytułów nominowanych do nagrody. Wybrano je spośród ponad stu książek opublikowanych w ubiegłym roku i w myśl regulaminu związanych z Warmią i Mazurami osobą autora, problematyką lub miejscem wydania. Znalazły się wśród nich dwie powieści, dwa utwory z kręgu literatury faktu i biografia literacka. Tym razem zabrakło poezji i eseistyki.

Prozę artystyczną reprezentują powieści Marty Syrwid – „Bogactwo” oraz Pawła Jaszczuka – „Ochronka Anioła Stróża”. Marta Syrwid to pisarka młodszego pokolenia, znana z tomu opowiadań „Czkawka” i głośnej powieści o anoreksji pt. „Zaplecze”. „Bogactwo” jest ambitną i głęboką analizą wnętrza człowieka żyjącego obsesją własnej pamięci oraz ról narzuconych do spełnienia. Natomiast powieść Pawła Jaszczuka, docenionego w kraju autora kryminałów, stanowi rodzaj odskoczni od jego dotychczasowej twórczości. Zamiast akcji i intrygi Autor proponuje poetycki, odrealniony świat biorący swój początek na krakowskim Kazimierzu i skupiający surrealistyczne postacie, rodem jakby z Brunona Schulza. Ciekawa odsłona nieznanego dotąd artystycznego oblicza.

Kpt. Tomasz Cichocki zasłynął trwającym prawie rok samotnym rejsem dookoła świata. Tak się składa, że dorastaliśmy na jednym podwórku przy ulicy Limanowskiego, na olsztyńskim Zatorzu. Jego „Zew oceanu” to świetnie skomponowana opowieść o pełnym uporu i hartu ducha zmaganiu się z morzem, o wielkiej przygodzie życia, która – jak zapowiada Autor – nie była przygodą ostatnią.

Bardzo ucieszyła mnie nominacja biografii „Niebezpieczny poeta. Konstanty Ildefons Gałczyński” napisanej przez Annę Arno i obecnej w „Wawrzynie” z racji związków Poety z naszym regionem. Autorka stosuje tu trudną metodę, w której obraz życia Gałczyńskiego uzyskany zostaje poprzez odczytanie jego twórczości. Do tej pory mieliśmy do czynienia z baśniowym wizerunkiem „zielonego Konstantego” wykreowanym przez jego córkę Kirę, bądź ze wspomnieniami znajomych, najczęściej anegdotycznymi. Anna Arno po raz pierwszy stara się obiektywnie wyjaśnić liczne znaki zapytania oraz wypełnić rozmaite białe plamy, przyćmione przez legendę. Nawet po 60 latach od śmierci Wielkiego Poety zadanie to nie bywa przyjemne – co widać po reakcjach niektórych środowisk recenzenckich i czytelniczych, bo ludzie zawsze wolą baśnie od prawdy.

Baśnią na pewno nie jest zbiór reportaży o Rosji pt. „Gogol w czasach Googla” Wacława Radziwinowicza, niegdyś olsztyńskiego dziennikarza, obecnie korespondenta „Gazety Wyborczej” w Moskwie. „Zrozumienie rosyjskiej duszy” to zapewne główny cel pracy Autora; cel iluzoryczny, podejmowany przez polską literaturę wielokrotnie i bezskutecznie – od „Ustępu” III cz. „Dziadów” Mickiewicza począwszy. Obraz współczesnej Rosji jest w książce Radziwinowicza pełen paradoksów: barwny, przerażający i śmieszny zarazem. Urzędowy porządek i groteskowy bałagan, rozczulająca, otwarta rosyjska uczuciowość i nagłe okrucieństwo, marzenie o wolności i jednoczesne uwielbienie dla tyrańskiej władzy. Książka refleksyjna, mądra, oraz – niestety – jak najbardziej na czasie.

Obecne Jury Literackiego Wawrzynu to ważne postacie kulturalnego życia regionu – dziennikarze, bibliotekarze, wydawcy, menedżerowie kultury. Wybór mają piekielnie trudny, bo każda z nominowanych książek zasługuje na nagrodę. Zwycięzcę poznamy na uroczystej gali w dniu 28 maja.

Włodzimierz Kowalewski