Co roku nawet 70 proc. pracowników ulega wypadkom przy pracy z udziałem maszyn

Fot. Adobe Stock

Corocznie około 60-70 proc. pracujących zostaje poszkodowanych w wypadkach przy pracy z udziałem maszyn i urządzeń technicznych – wynika z raportu Państwowej Inspekcji Pracy. Wśród przyczyn wypadków wymieniono m.in. złą organizację pracy i niedostateczne przygotowanie pracowników.

W raporcie PIP przedstawiono analizę wypadków przy pracy w Polsce z uwzględnieniem wybranych grup maszyn i urządzeń stwarzających duże ryzyko. W dokumencie poinformowano, że inspektorzy pracy w latach 2020-2022 zbadali ogółem 5 741 wypadków przy pracy, w których poszkodowanych zostało ponad 6,4 tys. osób pracujących w ramach stosunku pracy lub umów cywilnoprawnych.

Z ogólnej liczby poszkodowanych w wypadkach przy pracy, zbadanych przez organy PIP, średnio około 10 proc. pracowało w chwili wypadku przy maszynach ziemnych, budowlanych lub drogowych albo w ich bliskim sąsiedztwie. Biorąc pod uwagę skutki, to w 2020 r. co dziesiąta osoba poniosła śmierć w zdarzeniach z udziałem takich maszyn (11,5 proc.); w 2021 było to 12,6 proc. osób, a w 2022 – 15 proc. Poszkodowani z ciężkimi obrażeniami ciała w kolejnych latach stanowili około 31 proc. z ogółu poszkodowanych w wypadkach przy pracy z udziałem wskazanych maszyn.

Z danych Państwowej Inspekcji Pracy wynika, że średnio corocznie około 60-70 proc. pracujących zostaje poszkodowanych w wypadkach przy pracy z udziałem maszyn i urządzeń technicznych.

W raporcie wskazano, że do wypadków z udziałem maszyn do robót ziemnych, budowlanych i drogowych dochodziło często przy niestandardowych procesach pracy – maszyny te powinny być stosowane w procesach budowlanych, jednak znaczna ich część zaistniała w innych okolicznościach. Może to wynikać z niewłaściwego przygotowania do wykonywania prac (innych niż budowlane) czy niepełnej oceny ryzyka zawodowego przy faktycznie wykonywanych pracach – nietypowych dla danego stanowiska pracy. Poszkodowani w wypadkach najczęściej mieli małe doświadczenie w danym zakładzie pracy – pracowali krócej niż dwa lata.

W wypadkach przy pracy zaistniałych w powiązaniu z maszynami do robót ziemnych w 2022 r. poszkodowanych zostało ogółem 53 pracujących, w tym 14 śmiertelnie, a 19 ciężko. Kolejno, w 2021 r. było to 81 osób (w tym 20 ze skutkiem śmiertelnym i 25 z ciężkimi obrażeniami ciała), a w 2020 r. – 46 osób ogółem, w tym 9 śmiertelnie i 14 ciężko. Najliczniej reprezentowane w tej grupie były koparki. W następnej kolejności były ładowarki i wiertnice.

Druga grupa analizowanych wypadków przy pracy związana jest z maszynami do robót drogowych. I tak w 2022 r. poszkodowanych w wypadkach z ich udziałem zostało ogółem 20 osób, w tym 4 śmiertelnie, również 4 ciężko. W 2021 r. były to 24 osoby (w tym 1 ze skutkiem śmiertelnym i 7 z ciężkimi obrażeniami ciała), a w 2020 r. – 20 osób ogółem, w tym jedna śmiertelnie i sześć ciężko.

Trzecią analizowaną grupą wypadków przy pracy są wypadki, do których doszło przy maszynach różnych i innych urządzeniach technicznych. Grupa ta jednak została wzbogacona o wypadki z udziałem wózków platformowych i podnośnikowych z mechanicznym napędem podnoszenia, ze względu na znaczną ich liczbę.

W 2022 r. poszkodowanych w wypadkach z udziałem maszyn w grupie maszyny różne i inne urządzenia techniczne było ogółem 106 osób, z tego 9 śmiertelnie i 31 ciężko. W 2021 r. było 141 poszkodowanych, w tym 10 poniosło śmierć, a 44 osoby odniosły ciężkie obrażenia ciała. W 2020 r. 176 osób zostało poszkodowanych (w tym 18 śmiertelnie i 56 ciężko).

Do wypadków dochodziło najczęściej w wyniku uszkodzenia, rozerwania, pęknięcia, ześlizgnięcia się lub załamania czynnika materialnego. Drugą najczęstszą przyczyną wypadków była utrata kontroli nad maszyną lub transportowanym ładunkiem.

Zgodnie z przyjętą w Państwowej Inspekcji Pracy systematyką inspektorzy pracy wskazują przyczyny badanych wypadków w trzech obszarach: technicznym, organizacyjnym i związanym z czynnikiem ludzkim. Ostatni obszar – ludzki – może dotyczyć zarówno poszkodowanego (np. wejście w obszar zagrożony bez upewnienia się, czy nie ma niebezpieczeństwa), ale także uczestnika wypadku – operatora maszyny (np. zbyt szybka jazda).

Wśród przyczyn organizacyjnych wypadków wymieniono brak instrukcji obsługi maszyn i urządzeń, brak nadzoru albo wręcz tolerowanie przez osoby sprawujące nadzór odstępstw od przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. Ponadto wskazano na nieprawidłowe działanie w czasie napraw, konserwacji maszyn (posadowienie maszyny/jej elementów) i sytuacji nieprzewidywalnych (np. naprawa bez wyłączenia maszyny z zasilania, nierówność terenu i przechylenie się maszyny). Podkreślono także niedostateczne przygotowanie zawodowe pracowników.

Począwszy od stycznia 2022 r. Państwowa Inspekcja Pracy rozpoczęła planowe kontrole w sektorze budowlanym, wynikające z przyjętego programu działania PIP na lata 2022-2024.

Działania kontrolno–nadzorcze koncentrują się na zagrożeniach wypadkowych związanych przede wszystkim z wykonywaniem prac na wysokości, w tym z rusztowań i drabin, a także prac ziemnych, w tym z użyciem maszyn budowlanych i urządzeń technicznych oraz pracą w wykopach. Oprócz tego weryfikowane są: bezpieczna organizacja pracy, uwzględniająca koordynowanie pracy pracowników większej liczby pracodawców prowadzących pracę jednocześnie w jednym miejscu i czasie; bezpieczeństwo związane z wykorzystywaniem energii elektrycznej; komunikacja i oznakowanie na placu budowy, a także zabezpieczenie terenu budowy przed dostępem osób postronnych.

Wyniki dotyczące pełnego roku sprawozdawczego 2022 dostępne będą w przygotowywanym sprawozdaniu Głównego Inspektora Pracy z działalności Państwowej Inspekcji Pracy w 2022 r.

Autor: K. Kropiwiec (PAP)
Redakcja: M. Rutynowski