Rajdem po Mazurach: Olecko w cieniu puszczy
Wędrując wzdłuż trasy Rajdu Polski, można dotrzeć do tej części regionu, która ze względu na ukształtowanie terenu nazwana jest Mazurami Garbatymi. A tu warto np. obejrzeć największy rynek w Europie i spotkać się oko w oko z żubrem w puszczańskich ostępach.
Rynek w Olecku
Mazury Garbate rozciągają się pomiędzy Oleckiem, Świętajnem, Gołdapią i Dubeninkami, charakteryzując się zróżnicowanym ukształtowaniem terenu, łączącym malownicze pejzaże jezior z mocno pofałdowanym krajobrazem Wzgórz Szeskich. Ten ostatni mezoregion fizjograficzny wyraźnie wyróżnia się na tle otaczających go terenów ciągiem wzniesień, których wysokości względne przekraczają 100 m. Najwyższe z nich to Szeska Góra (309 m n.p.m.) – pod względem wysokości drugie w województwie warmińsko-mazurskim i trzecie w całym pasie polskich pojezierzy. Ku północy ciągnie się od niej pas wzgórz, których kulminacjami są: Góra Rudzka (284 m n.p.m.), Góra Tatarska (308 m), Zameczna Góra (268 m) i Góra Gołdapska, zwana też Piękną (272 m). Za stolicę Mazur Garbatych uważane jest Olecko, położone nad jeziorem Olecko Wielkie i rzeką Legą.
Budynek dawnego starostwa w Olecku
Miasto znane z rynku i… ławeczki
Największego rynku w Europie próżno szukać w Krakowie, Wrocławiu, Bordeaux czy Berlinie. Znajdziemy go właśnie w niewielkim Olecku. Rynek wytyczono w XVI w. na powierzchni aż 6,4 ha (dla porównania rynek krakowski ma 4 ha). Czemu miał służyć tak duży plac handlowy? Prawdopodobnie w planach założyciela miasta (w 1560 r.) księcia Albrechta Hohenzollerna Olecko miało przejąć rolę ważnego ośrodka handlowego na pograniczu Korony, Wielkiego Księstwa Litewskiego i Prus Książęcych. W połowie XIX w. na rynku posadzono drzewa i krzewy ozdobne, wytyczono aleje spacerowe, ustawiono ławki i latarnie gazowe. Dziś większą część rynku zajmuje urokliwy park, w którego sercu wznosi się kościół Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski.
Pierwotnie okolice dzisiejszego Olecka zamieszkiwało bałtyjskie plemię Jaćwingów. Pomimo ich pokonania przez Krzyżaków pod koniec XIII w., osadnictwo rozwijało się tutaj powoli. Od połowy XVII w. nad jeziorem wznosił się okazały zamek, który w 1822 r. doszczętnie spłonął. Nigdy nie został odbudowany, ale zachowały się dowody jego istnienia w postaci m.in. fragmentów baszty narożnej, które odsłonięto w latach 80. XX w. W miejscu zamku w 1897 r. wzniesiono neogotycki gmach starostwa (obecnie siedziba zespołu szkół).
W mieście zachowało się jeszcze kilka budowli z XIX w. Należą do nich: neogotycki kościół Podwyższenia Krzyża Świętego (1859-1861), młyn wodny (1895) i wieża ciśnień. Jedyną w swoim rodzaju budowlą jest nawiązujący do architektury gotyckiej pomnik w kształcie półrotundy, wzniesiony w 1927 r. ku pamięci żołnierzy poległych w I wojnie światowej.
Najnowszą atrakcją dla turystów jest ławeczka z wykonaną z brązu figurą Janusza Panasewicza – pochodzącego z Olecka wokalisty zespołu Lady Pank. Ustawiona na placu Wolności, zachęca do odpoczynku i robienia sobie zdjęć w dobrym towarzystwie.
Skocznia na plaży w Olecku
Śladem wiewiórek i innej zwierzyny
Olecko oferuje doskonałe warunki do uprawiania sportów wodnych (dwie plaże, spływy kajakowe Legą), wypadów rowerowych czy pieszych. Szczególnie warto wybrać się na wycieczkę urokliwą trasą pieszo-rowerową wokół jeziora Olecko Wielkie nazwaną Wiewiórczą Ścieżką (ok 13 km). Powstała ona pod koniec XIX w., aby umożliwić dostęp do domu zdrojowego po przeciwległej stronie jeziora. Dziś mieszkańcy miasta i turyści korzystają z niej w celach rekreacyjnych. Trasa wiedzie obok obiektów sportowo-turystycznych, Dworku Mazurskiego, amfiteatru Podzamcze i plaż: Szyjki z pływającym pomostem i kąpieliskiem oraz Skoczni z drewnianym molem i wieżą do skoków do wody odbudowanymi na wzór pierwotnych z lat 30. XX w. Wzdłuż trasy ustawiono ławki i altany, stojaki rowerowe i tarasy widokowe.
W pobliżu miasta wytyczono kilka atrakcyjnych szlaków rowerowych w formie pętli. Z Olecka można pojechać nimi do Góry Szeskiej (63 km), nad jezioro Garbaś (42 km), doliną rzeki Legi (52 km, przez Wieliczki), do doliny rzeki Rospudy (46 km), nad Jezioro Krzywe (48 km), wokół piętnastu jezior (50 km). Dłuższa wyprawa poprowadzi rowerzystów do Puszczy Boreckiej, gdzie czeka na nich kilka kolejnych atrakcyjnych szlaków , w tym trasa wokół puszczańskich jezior. Największym przedstawicielem fauny, którego można zobaczyć w tej puszczy jest żubr we własnej osobie.
Żubry w zagrodzie w Wolisku
Pan żubr w puszczy mieszka
Puszcza Borecka to jeden z największych zwartych kompleksów leśnych w regionie. Jest pozostałością Puszczy Galindzkiej, która przez wieki pokrywała południowo-wschodnie tereny Pojezierza Mazurskiego. Wskutek akcji kolonizacyjnej, prowadzonej od podboju tutejszych ziem przez zakon krzyżacki, pierwotny obszar leśny się kurczył. Granice obecnej Puszczy Boreckiej ukształtowały się już na początku XVII w. Jej tereny charakteryzują się sporym pofałdowaniem i występowaniem bezodpływowych, zabagnionych obniżeń, wypełnionych torfowiskami i niewielkimi jeziorami. Oprócz tych ostatnich w puszczy jest też kilka większych, malowniczych jezior: Łaźno (605 ha), Szwałk Wielki (217 ha), Litygajno (173 ha), Piłwąg (152 ha) i Szwałk Mały (70 ha). Przez Łaźno i Litygajno przepływa rzeka Łaźna Struga, która w dalszym biegu przyjmuje nazwę Ełk i stanowi atrakcyjną trasę kajakową.
Najcenniejsze przyrodniczo części puszczy objęto ochroną w czterech rezerwatach: Mazury, Borki, Lipowy Jar i Wyspa Lipowa na Jeziorze Szwałk Wielki. Jednak najbardziej znanym chronionym „elementem” Puszczy Boreckiej są żubry. Na wolności żyje ich tutaj około setki. Pierwsze zwierzęta zostały osiedlone w puszczy w 1956 r., początkowo w ośrodku zamkniętym. Sześć lat później stado wypuszczono na wolność. Obecnie żubry są spotykane na całym obszarze puszczy, zaś szczególnie często w rezerwacie Borki.
Puszcza Borecka to drugie miejscem w Polsce (po Puszczy Białowieskiej), gdzie żubry występują na wolności. Jednak te dzikie żubry raczej unikają kontaktu z ludźmi. Dlatego z myślą o turystach w okolicy Woliska zbudowano zagrodę, w której stale przebywa kilka żubrów. Od początku czerwca do końca sierpnia można je podziwiać, ze specjalnej platformy, podczas porannego (godz. 9.00-11.00) lub wieczornego (godz. 16.00-18.00) karmienia. A warto wiedzieć, że król puszczy ma… wilczy apetyt – w ciągu doby potrafi spożyć 60 kg pożywienia.
Kośćiół Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Wieliczkach
Śladami historii wokół Wieliczek i Świętajna
Położona nad jeziorem Olecko Małe wieś Wieliczki może się poszczycić nie tylko długą historią (sięgającą 1540 r.), ale i pięknym kościołem Narodzenia Najświętszej Marii Panny. Wzniesiono go z drewna modrzewiowego, a ukończono w 1676 r. Czworokątną, trójkondygnacyjną wieżę dobudowano do niego w latach 1693-1694. Pomimo prowadzonych w ciągu wieków remontów budowla zachowała swój barokowy charakter. Posadowiona na kamiennym fundamencie świątynia ma konstrukcję zrębową i sumikowo-łątkową, i została wykonana bez użycia sworzni czy gwoździ. Obecnie kryta jest gontem.
Wewnątrz kościoła zachował się późnobarokowy ołtarz główny, a także umieszczony nad zakrystią ołtarz z 1654 r. Rzeźbiona ambona z herbami fundatorów pochodzi z 1712, prospekt organowy z 1717 r., a chrzcielnica częściowo z XVII w. Kościół w Wieliczkach jest drugą najstarszą (po kościele w Ostrymkole z 1667 r.) drewnianą budowlą sakralną na terenie Warmii i Mazur.
Niewiele młodsze od Wieliczek jest Świętajno (założone w 1554 r.), położone nad jeziorami Świętajno i Mulistym. Pamiątką po czasach Jaćwingów jest kurhan i pozostałości grodziska w okolicy jeziora Stopki w Dybowie. Jednym z najstarszych zachowanych zabytków na terenie gminy jest kościół Matki Boskiej Częstochowskiej w Cichach, wzniesiony w 1727 r., ale z wykorzystaniem murów wcześniejszego kościoła z 1566 r. Na uwagę zasługuje w nim ołtarz z późnogotyckim tryptykiem św. Agnieszki (z ok. 1510 r.).
Artykuł sponsorowany
