Około 1500 listów pisanych do kapituły warmińskiej poddano renowacji. Jest wśród nich korespondencja od polskich królów

Zakończenie listu z podpisem króla Jana III Sobieskiego. Fot. A. Kopiczko

Około 1500 listów z Polski i Europy, których adresatem była Warmińska Kapituła Katedralna, zostało zakonserwowanych. Wśród nich jest korespondencja polskich królów: od Władysława IV po Augusta II oraz królowych Ludwiki Marii, Marii Kazimiery i Eleonory.

Dyrektor Archiwum Archidiecezji Warmińskiej ks. prof. Andrzej Kopiczko powiedział, że w zbiorach Archiwum jest prawie 200 tomów listów. Korespondencja, datowana od XVI do XVIII wieku, jest systematycznie poddawana zabiegom konserwatorskim.

W tym roku dzięki grantowi Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych udało się odnowić 8 tomów. Dwa poszyty zawierają odpisy listów, a pozostałe sześć to oryginalna korespondencja

– wyjaśnił ks. prof. Kopiczko.

To korespondencja, która była prowadzona między Warmińską Kapitułą Katedralną, ale też biskupami warmińskimi czy kanonikami, w zasadzie z każdym środowiskiem w Polsce i poza Polską.

Nas najbardziej interesują listy, które były wysyłane z dworu królewskiego czy cesarskiego. Są też listy od hetmanów wielkich, kanclerzy koronnych, magnaterii, szlachty, królowych Polski. To bardzo cenny zbiór, dzięki któremu mamy wiele szczegółowych informacji o wydarzeniach z tamtego okresu m.in. dotyczących sejmów, sejmików, relacji z ówczesnych wojen. W jednym z tomów mamy bardzo bogatą korespondencję dotyczącą powstania Chmielnickiego

– wyjaśnił dyrektor.

Konserwacji poddano oryginalne listy królów polskich: Władysława IV, Jana Kazimierza, Michała Korybuta Wiśniowieckiego, Jana III Sobieskiego i Augusta II; królowych – Ludwiki Marii i Marii Kazimiery i Eleonory; pracowników kancelarii królewskiej; biskupów – m.in. Piotra Gembickiego, Wacława Leszczyńskiego, Tomasza Ujejskiego, Andrzeja Załuskiego i Teodora Potockiego. Królowie nie pisali własnoręcznie listów. W ich imieniu treść zapisywali skrybowie, ale na korespondencji widnieją autentyczne podpisy królów i królowych.

Ówczesna korespondencja prowadzona była w językach łacińskim, niemieckim, włoskim, francuskim. Dużo jest listów w języku staropolskim. Są one bardzo ciekawe, niełatwe do odczytania

– ocenił ks. prof. Kopiczko.

Tematyka korespondencji dotyczy spraw rodzinnych, relacji między członkami rodziny, zgonów czy zapowiedzi ślubów. Są też życzenia z okazji Kolędy i Bożego Narodzenia. List z takimi życzeniami do Warmińskiej Kapituły Katedralnej napisał bp warmiński Jan Stefan Wydżga. Jest on datowany 30 października prawdopodobnie 1667 roku. W ówczesnych czasach kolęda na Warmii odbywała się przed adwentem.

Ciekawostką może być użycie w jednym z listów polskiej nazwy miasta Olsztyn – Olstin. Widnieje ona w dokumencie z 1646 roku. Ówcześnie bowiem używano najczęściej nazwy niemieckiej miasta.

Monika Bogacz-Walska – konserwator papieru i skóry, która przeprowadzała renowację – powiedziała, że korespondencja była uwierzytelniana pieczęciami lakowymi i opłatkowymi.

Pieczęcie mają swoją strukturę. Gdy listy są nałożone na siebie i zszyte w formie księgi (poszytu) to wówczas pieczęcie, które znajdują się jedna na drugiej narażone są na zniszczenia. Pieczęcie są bardzo kruche i wrażliwe na zabiegi konserwatorskie, stąd prace muszą być ograniczone.

Listy, które były poddane konserwacji, były przysyłane z różnych stron Europy, dlatego miały różne formaty. Gdy zostały zszyte (prawdopodobnie w jednym zakładzie introligatorskim pod koniec XVIII albo na początku XIX wieku), wielkość oprawy nie została dostosowana do ich wielkości. Papier wystawał poza oprawę i jego krawędzie były narażone na zniszczenie

– wyjaśniła konserwator.

Dodała, że jej prace polegały na powiększeniu wielkości oprawy i naprawieniu kart listów.

List z podpisem abp. Michała Stefana Radziejowskiego – biskupa warmińskiego, arcybiskupa gnieźnieńskiego, prymasa Polski i kardynała. Fot. A. Kopiczko

List z podpisem królowej Marii Kazimiery (Marysieńki). Fot. A. Kopiczko

Redakcja: K. Ośko za PAP