Opublikowany 17 lutego 2020
STYL i ZDROWIE

Startuje kampania, która ma zmienić podejście Polaków do samobójstw

Fot. PAP/Rafał Guz

„Samobójstwu można zapobiec, a osobie po próbie samobójczej pomóc. Wystarczy prosty ludzki odruch” – mówi Halszka Witkowska z Polskiego Towarzystwa Suicydologicznego. To ona zainicjowała kampanię PTS „Życie warte jest rozmowy”.

„Kampania powstała, bo brakuje języka, którym moglibyśmy mówić o samobójstwie. Mamy albo naukowy żargon, albo dziennikarską sensację, epatowanie i straszenie epidemią, a to tylko pogłębia problem” – mówi Halszka Witkowska. „Mówimy nie tylko o osobach, które umierają w wyniku samobójstwa. Problem obejmuje też osoby które przeżyły próby samobójcze oraz te, których bliscy odebrali sobie życie. Na każde samobójstwo zakończone zgonem przypada statystycznie od 10 do 15 prób, więc jeśli w Polsce dochodzi rocznie do 5 tys. samobójstw, to oznacza, że mamy 50 tys. osób po próbach samobójczych. Szacuje się też, że każde samobójstwo wpływa na ok. 20 osób z najbliższego otoczenia, co daje kolejne 100 tys. osób rocznie, które cierpią” – dodaje.

To właśnie tym dwóm grupom ma pomóc kampania „Życie warte jest rozmowy”. Halszka Witkowska zwraca uwagę na trudną sytuację, z jaką zmagają się osoby po próbach samobójczych oraz ich otoczenie. „Ktoś taki wychodzi ze szpitala i najczęściej wraca w środowisko, z którego chciał zniknąć. Wszystkie problemy wciąż na niego czekają. W Polsce nie mamy żadnego systemu opieki nad takimi pacjentami, więc on nadal jest sam”. Kolejną kwestią jest niezrozumienie ze strony rodziny i osób bliskich. Niedoszły samobójca nierzadko spotyka się z pretensjami: „Pojawiają się pytania >>Jak mogłeś nam to zrobić?<<, zarzuty >>Jesteś egoistą<< czy >>Nie myślałeś/aś o dzieciach<<” – wymienia Witkowska. I dodaje, że rodzice bardzo często agresywnie reagują na dzieci po próbach samobójczych: „Sugerują, że przewróciło im się w głowie albo są rozwydrzone”. Równie nieprzyjemna bywa konfrontacja ze środowiskiem pracy lub szkoły czy uczelni, do której wraca osoba po próbie samobójczej. Są one piętnowane jako chore psychicznie, niestabilne emocjonalnie, na których nie można polegać.

„Samobójca to nie tylko osoba, która targnęła się na swoje życie, ale również taka, która bardzo intensywnie o tym myśli” – mówi Halszka Witkowska i podkreśla, że to jest właśnie moment, w którym tragicznego zdarzeniu można skutecznie zapobiec: „Możemy wkroczyć w te myśli, możemy wyciągnąć dłoń”. Kampania „Życie warte jest rozmowy” ma za zadanie uwrażliwić społeczeństwo, ale również nauczyć zadawania mocnych pytań. W tym celu trzeba przede wszystkim pozbyć się stereotypu, który mówi, że jeśli zapytamy o myśli samobójcze, to w jakiś sposób zachęcimy do tego czynu. Jak twierdzi ekspertka, jest zupełnie odwrotnie: „W sprzyjających okolicznościach przyjacielskiej rozmowy, taki człowiek po tym pytaniu może się otworzyć, może poczuć się lepiej, bezpieczniej, bo może się z kimś podzielić swoimi problemami, zupełnie tak samo jak odbywa się to w przypadku rozmowy o chorobach, np. cukrzycy, na którą chorujemy”.

Ważnym elementem rozmowy jest również uświadomienie, że myśli samobójcze są czymś, co mija, że nie jesteśmy na nie skazani i możemy sobie z nimi poradzić. Tu z pomocą przychodzą bezpłatne linie pomocowe, takie jak Centrum Wsparcia (tel. 800 70 2222), dostępne 7 dni w tygodniu, 24 godziny na dobę lub Telefon Zaufania (116 123), dostępny codziennie od 14.00 do 22.00. „Ważne jest, aby te osoby wiedziały, że mogą gdzieś zadzwonić i nabrały poczucia, że rozmowa o samobójstwie nie jest niczym dziwnym” – wyjaśnia Halszka Witkowska.

Na pomoc w trudnych chwilach mogą również liczyć ci, których bliscy targnęli się na swoje życie. Witkowska zwraca uwagę, że żałoba po zmarłym w wyniku samobójstwa zalicza się do kategorii traumy: „Z takiej żałoby bliscy długo nie mogą wyjść, nie mogą jej przepracować. Pozostawia ona wiele pytań, które ci ludzie często zadają sobie latami. W niektórych rodzinach samobójstwo próbuje się ukryć”.

Działania kampanii „Życie warte jest rozmowy” obejmują m.in. cykl wykładów dotyczących problematyki samobójstwa oraz szereg szkoleń dla różnych grup zawodowych. Nauczyciele i pedagodzy mogą dowiedzieć się z nich, jak rozpoznawać sygnały ostrzegawcze u uczniów, jak reagować na syndrom naśladownictwa, zaopiekować się grupą uczniów w wypadku straty, rozmawiać z rodziną, a także, jak się zachować, kiedy dziecko po próbie samobójczej wróci do szkoły. „Zdarzają się bowiem przypadki, że taki uczeń jest odtrącany”, wyjaśnia Halszka Witkowska. „Niestety znam również przypadek, kiedy dyrekcja wydaliła takie dziecko ze szkoły” – dodaje.

Jedną z najważniejszych rzeczy, która może pomóc zarówno osobom z myślami samobójczymi, jak i ich bliskim, jest zmiana perspektywy postrzegania: „Nie róbmy z tego tylko mrocznego, ponurego tematu, sytuacji bez wyjścia. Chcemy zacząć od zupełnie innej strony, chcemy podkreślać, że można o tym spokojnie rozmawiać. Samobójstwo, jak mówi często prof. Brunon Hołyst, to jest deficyt miłości, dlatego chcielibyśmy zwrócić uwagę na empatię, jaką możemy otoczyć drugiego człowieka” – podsumowuje Halszka Witkowska.

Poradnik Kampanii „Życie warte jest rozmowy” Jak pomóc osobie w kryzysie? Bądź życzliwy, opanowany, cierpliwy. Zaproś do rozmowy, pytając: „Jak mogę ci pomóc?”, „Co musiałoby się zmienić, żebyś poczuł się lepiej?”, „Co dotychczas pomagało ci w pokonywaniu trudności?”; Wysłuchaj bez osądzania, okaż zrozumienie; Zaproponuj wsparcie, czas, uwagę; Pomóż w rozproszeniu negatywnych myśli, np. zaproponuj wspólny spacer, wyjście do kina, na zakupy, na siłownię, przejażdżkę rowerem itp.; Pomóż w szukaniu różnych możliwości wyjścia z kryzysu, np. zaproponuj skorzystanie z wizyty u specjalisty: psychologa, pedagoga, psychiatry; Pomóż zmniejszyć lęk i zwiększyć poczucie bezpieczeństwa, np. przez towarzyszenie podczas wizyty u specjalisty; Pomóż zaplanować małe, ale wykonalne w danym momencie kroki; Jeśli nie wie, co zrobić i jak pomóc, zadzwoń pod numery dostępnych telefonów pomocowych (aktualne dane na www.pokonackryzys.pl); W przypadku zagrożenia życia dzwoń pod 112.