Obchodzimy Święto Narodowe Trzeciego Maja. Program wojewódzkich wydarzeń

Kopia Konstytucji 3 maja w sali senatorskiej Zamku Królewskiego w Warszawie. Fot. Adrian Grycuk

Mszą świętą, apelem pamięci i defiladą – m.in. tym uczczą 233. rocznicę uchwalenia Konstytucji 3 Maja mieszkańcy regionu. Wojewódzkie obchody Święta Narodowego Trzeciego Maja odbędą się w Olsztynie.

233 lata temu, 3 maja 1791 r., Sejm Czteroletni przyjął ustawę rządową, która przeszła do historii jako Konstytucja 3 Maja. Była to druga na świecie i pierwsza w Europie ustawa regulująca organizację władz państwowych, a także prawa i obowiązki obywateli, wciąż jeszcze podzielonych na stany.

Sejm Czteroletni rozpoczął obrady w 1788 r., jednak dopiero latem 1790 r. wprowadzono do sejmu, sporządzony w duchu ideologii republikańskiej, projekt nowej konstytucji autorstwa Ignacego Potockiego. Osłabiał on władzę króla, czynił bezsilnym rząd, a sejmowi kazał tworzyć ustawy z większości instrukcji poselskich, hegemonem z kolei miały być sejmiki. Projekt likwidował także wolną elekcję i ustanawiał tron dziedziczny.

Konstytucja była przełomowa z wielu punktów widzenia. Umożliwiła sprawne działanie sejmu, z którego wyrugowano „liberum veto”, wprowadzono głosowanie większością, a decyzje sejmu nie mogły być kwestionowane przez sejmiki. Stworzyła sprężystą władzę wykonawczą z rządem zwanym Strażą Praw i „niemalowanym” (realnie, a nie tylko formalnie działającym) królem na czele, przyjmując monteskiuszowski trójpodział władzy. Sukcesja tronu zastąpiła wolną elekcję, przy czym wyznaczony na następcę po Stanisławie Auguście Elektor Saski nie miał syna – przyszłą dynastię miał tworzyć mąż jego córki, „infantki polskiej”. Ustawa Rządowa rozszerzyła również podmiot polskiej demokracji – mieszczanie, choć nie stanowili osobnej izby parlamentu, zyskali realny wpływ na ustawodawstwo przez swoich „ablegatów”. Chłopów uznano za integralną część narodu i „najdzielniejszą kraju siłę”. Władza sądownicza pozostawała oddzielna od ustawodawczej i wykonawczej.

Konstytucja traktowała religię rzymskokatolicką jako panującą, jednak wszystkim innym wyznaniom zapewniała również tolerancję. Naród, uznany za hegemona, choć nie cały, jednak miał wpływ na rządy. Pozbawieni praw politycznych pozostali chłopi, odebrano je również szlachcie-gołocie, która jako klientela magnatów często zakłócała przebieg sejmików.

Na szczególną uwagę w sprawach społecznych zasługuje artykuł o miastach królewskich, który został uchwalony 18 kwietnia i włączony do Ustawy Rządowej 3 maja. Mieszczanie otrzymali bowiem najważniejsze przywileje przysługujące dotąd tylko szlachcie, takie jak prawo nietykalności osobistej i majątkowej, prawo nabywania dóbr ziemskich, dostęp do niemal wszystkich stanowisk oraz realny udział we władzy, pełną autonomię administracyjną i sądową w miastach.

Obchody w Olsztynie

Wojewódzkie uroczystości Święta Narodowego Trzeciego Maja rozpoczęły się o godzinie 10 od mszy świętej w intencji Ojczyzny w bazylice konkatedralnej pw. św. Jakuba w Olsztynie, którą odprawił ks. bp Janusz Ostrowski. W modlitwie udział wzięli przedstawiciele lokalnych władz, orkiestra wojskowa, kompania honorowa Wojska Polskiego oraz poczty sztandarowe.

Następnie obchody przeniosły się na plac Konsulatu Polskiego. Poprzedził je przemarsz ulicami Staszica, Pieniężnego, 1 Maja, Mrongowiusza, Warmińską, Lanca i Linki.

Na placu przed kolumną Orła Białego zostanie podniesiona flaga państwowa, po niej będą miały miejsce okolicznościowe przemówienia, apel pamięci, salwa honorowa i złożenie kwiatów przed kolumną. Uroczystości zakończy wojskowa defilada zaplanowana na godzinę 13.

Redakcja: M. Rutynowski za PAP