Gdzie jest czarny neseser? Polskie Radio szuka kolekcji płyt z września 1939 roku

Fot. mat. prasowe

„Gdzie jest czarny neseser?” – pod takim hasłem Polskie Radio rozpoczęło poszukiwania zaginionego zbioru. Pracownicy Radia na początku wojny uratowali metalowe płyty z nagraniami z 1939 roku. Po wojnie do rozgłośni wróciła tylko część.

Ocalałe nagrania znalazły się w świeżo wydanym albumie „Kolekcja płyt gramofonowych z września 1939 roku”. Podczas prezentacji wydawnictwa ogłoszono także akcję poszukiwania zaginionych płyt, które we wrześniu 1939 roku, wyniósł Mirosław Panufnik, aby ratować je przed Niemcami. Były w czarnym neseserze, stąd też tytuł akcji.

Pracownicy rozgłośni wynieśli płyty z zapisem cennych nagrań z pierwszych tygodni wojny

Na płytach uratowanych przed Niemcami, udokumentowane zostały dramatyczne wydarzenia II wojny światowej. Są także bezcenną pamiątką heroizmu pracowników Polskiego Radia w tamtym czasie.

Te metalowe płyty, trzeba było ukryć, aby nie zostały zniszczone przez Niemców. Było to ważne, bo na tych nośnikach były nagrane przemówienia najważniejszych osób w państwie: prezydenta Starzyńskiego, premiera Becka, Wacława Lipińskiego, ale także komunikaty porządkowe dla mieszkańców Warszawy. Część z nich udało się odzyskać po 40 latach, 93 płyt z około 200 udało się odzyskać

– powiedziała Prezes Polskiego Radia Agnieszka Kamińska.

Pod koniec września 1939 roku w Polskim Radiu było ponad 9 tys. „metalofonów”

W ostatnich dniach września, tuż przed kapitulacją Warszawy, kiedy było już wiadomo, że Rozgłośnia zostanie przekazana w ręce niemieckie, dyrektor Polskiego Radia Edmund Rudnicki wydał polecenie wyniesienia i ukrycia płyt nagranych we wrześniu 1939.

Pracownicy rozgłośni, która wówczas mieściła się przy ulicy Zielnej w Warszawie, podzielili zbiór płyt na trzy części. Jeden zbiór wyniósł podpułkownik Wacław Lipiński, który nadawał codzienne komunikaty radiowe w rozgłośni. Druga część zbioru, którą ocalił Eugeniusz Domachowski, przekazana została amerykańskiemu korespondentowi w celu wywiezienia za granicę. Do tego jednak nie doszło, zostały ukryte w podziemiach sklepu przy ul. Marszałkowskiej. Trzeci zbiór wyniósł kierownik amplifikatorni Mirosław Panufnik.

W latach 70. rozpoczęły się poszukiwania zaginionej kolekcji

Wielokrotnie emitowano w radiu i telewizji apele o ich odnalezienie. Największy efekt dał program „Świadkowie”, w którym wystąpił z apelem profesor Maciej Kwiatkowski, pracownik Polskiego Radia. Odzyskano najpierw kolekcję ukrytą przez państwa Olszewskich w sklepie na Marszałkowskiej, a później płyty ukryte przez ppłk. Wacława Lipińskiego. W sumie udało się odszukać 93 płyty z września 1939 roku. Zostały one wpisane na Listę Krajową UNESCO Pamięć Świata.

Płyty, które wyniósł Mirosław Panufnik, najprawdopodobniej zostały rozszabrowane na przełomie 1944/45 roku. Jednak do Polskiego Radia zgłaszały się osoby, które twierdzą, że miały po wojnie kontakt z pojedynczymi płytami, na których zarejestrowano przemówienia prezydenta Starzyńskiego. Polskie Radio ponownie ogłosiło akcję szukania zaginionego zbioru.

Na albumie „Kolekcja płyt gramofonowych Polskiego Radia z września 1939 roku” znalazły się ocalałe nagrania

To m.in. historyczne przemówienia prezydenta walczącej stolicy Stefana Starzyńskiego i ministra spraw zagranicznych Józefa Becka. Słuchacze znajdą tu także komunikaty porządkowe dla mieszkańców Warszawy – czytane także przez Jeremiego Przyborę.

To jest bardzo ważne, żeby przywracać historię polskich mediów publicznych i pokazywać także dramatyczne chwile i to, jak wspaniale zachowała się wówczas ekipa Polskiego Radia, próbując ochronić nasze dziedzictwo. Mam nadzieję, że dzięki akcji uda się znaleźć bezcenne płyty. Ważne jest nagłośnienie akcji przez media, bo większość Polaków nie zna tej historii

– powiedziała Joanna Lichocka z Rady Mediów Narodowych, która objęła wydawnictwo swoim patronatem.

Polskie Radio prosi słuchaczy z całego świata o włączenie się w poszukiwania zaginionych krążków. Zachęca do przeszukania piwnic i strychów. Krążki przypominają płyty gramofonowe, ale wykonane są z metalu. Mają też sygnatury wypisane białą farbą. Wszelkie informacje można znaleźć w specjalnym serwisie internetowym czarnyneseser.pl.

Autor: IAR / PAP
Redakcja: K. Ośko