Cztery zabytkowe obiekty wrócą do skansenu w Olsztynku

Muzeum Budownictwa Ludowego w Olsztynku

Cztery nieistniejące dziś budynki z dawnych terenów Małej Litwy wrócą w nowej odsłonie do olsztyneckiego skansenu. Dzięki unijnemu dofinansowaniu Muzeum Budownictwa Ludowego odtworzy zagrody rolnika i rybaka, przybliżając mało znane dziedzictwo kulturowe regionu pogranicza.

Muzeum Budownictwa Ludowego – Park Etnograficzny w Olsztynku powiększy się o rekonstrukcje czterech historycznych budynków z obszaru Małej Litwy. Skansen otrzymał na ten cel prawie 900 tysięcy euro. Odtworzone zagrody rolnika i rybaka mają zostać udostępnione zwiedzającym w 2027 roku.

W Olsztynku powstaną wierne kopie obiektów prezentujących budownictwo charakterystyczne dla dziedzictwa kulturowego regionu etnograficznego położonego między Zalewem Kurońskim a Puszczą Romincką. Zrekonstruowane zostaną nieistniejące obecnie zabudowania zagrody rolnika z dawnego Pempen (obecnie Pempiai na Litwie) oraz zagrody rybaka z Gilge (dzisiejsze Matrosowo w obwodzie królewieckim Federacji Rosyjskiej).

Ogłosiliśmy już przetarg na budowę tych obiektów, który mamy nadzieję rozstrzygnąć w najbliższych tygodniach. Prace powinny potrwać około półtora roku. W drugiej połowie 2027 roku chcemy udostępnić te obiekty do zwiedzania

– powiedziała Ewa Wrochna, dyrektor Muzeum Budownictwa Ludowego w Olsztynku.

Projekt nawiązuje do początków olsztyneckiego skansenu, którego poprzednikiem było wschodniopruskie muzeum architektury wiejskiej, utworzone na początku XX wieku na terenie ogrodu zoologicznego w Królewcu. Kopie drewnianych budynków, przeniesione w latach 1938–1942 do Olsztynka, w dużej części pochodziły właśnie z obszaru Małej Litwy.

Po II wojnie światowej część obiektów spłonęło, a część zostało zniszczonych. Z pierwotnego założenia zachowało się 12 budynków, w tym pięć z terenu Małej Litwy. W przypadku zagrody z Pempen, która pierwotnie składała się z sześciu obiektów, przetrwały jedynie chałupa, suszarnia i spichlerz, nazywany na obszarze dawnej Litwy Pruskiej klecią. Aby przywrócić zagrodzie historyczny wygląd, zaplanowano odbudowę brakujących obiektów: stodoły, stajni i piwnicy.

Projekt obejmuje także badania terenowe nad dziedzictwem kulturowym regionów pogranicza, których efektem będzie raport przygotowany w językach polskim, litewskim i angielskim. Zaplanowano również seminaria i warsztaty popularyzujące to dziedzictwo.

Przy okazji tego projektu chcemy stworzyć transgraniczną sieć instytucji zajmujących się dziedzictwem kulturowym Małej Litwy. Uważamy, że jest to nasze wspólne dziedzictwo europejskie

– dodała dyrektor Ewa Wrochna.

Partnerem olsztyneckiego skansenu jest Litewskie Muzeum Etnograficzne w Rumszyszkach. Po stronie litewskiej przewidziano m.in. budowę kopii budynku gospodarczego z terenu Litwy Mniejszej, wykonanie modelu obiektu, w którym mieściło się pierwsze muzeum Małej Litwy w Tylży, a także renowację dwóch kutrów rybackich z początku XX wieku.

Projekt jest dofinansowany z Programu Współpracy Transgranicznej Litwa–Polska 2021–2027. Na realizację swojej części przedsięwzięcia muzeum w Olsztynku otrzymało 716 tysięcy euro ze środków Unii Europejskiej oraz 179 tysięcy euro z budżetu samorządu województwa warmińsko-mazurskiego.

Mała Litwa była regionem etnograficznym zamieszkiwanym przez ludność litewską wyznania ewangelickiego. Historycznie należała do Prus Książęcych, a później do Królestwa Prus. Obecnie obejmuje część obwodu królewieckiego, okolice Kłajpedy oraz niewielki fragment województwa warmińsko-mazurskiego w powiecie gołdapskim.

W Muzeum Budownictwa Ludowego w Olsztynku znajduje się obecnie 80 obiektów architektury wiejskiej z Warmii, Mazur, Powiśla i Małej Litwy. Placówka gromadzi także ponad 14 tysięcy eksponatów związanych z kulturą materialną i duchową dawnych oraz współczesnych mieszkańców regionu.

Autor: PAP
Redakcja: B. Świerkowska-Chromy