Między bezpieczeństwem a weryfikacją. Czy nasze dane są faktycznie chronione?

Jak zdobyć numer PESEL dowolnej osoby? Okazuje się, że nie jest to takie trudne.

Słuchaczka Radia Olsztyn chciała sprawdzić jeden szczegół w księdze wieczystej. Postanowiła zrobić to przez internet. Okazało się, że za dostęp musi zapłacić. Cena nie była wygórowana, a po zalogowaniu kobieta otrzymała znacznie więcej danych, niż chciała otrzymać.

Za 39,90 zł wykupiłam abonament, weszłam w księgi wieczyste, nie musiałam podawać numeru mieszkania, wystarczył numer bloku. Wyświetliły mi się 42 mieszkania, przy każdym przeważnie po 2 właścicieli – i obok ich PESEL-e

– opowiadała nasza słuchaczka.

Jak zauważyła – po co mówić o ochronie danych, skoro tak łatwo można poznać nazwiska i PESEL-e choćby swoich sąsiadów? Temat nie jest prosty; poselskie interpelacje w tej sprawie były wysyłane do Ministerstwa Sprawiedliwości już w 2014 roku, czyli niedługo po uruchomieniu internetowego dostępu do ksiąg wieczystych. Ministerstwo twierdzi jednak, że aby rejestr ksiąg miał sens i faktycznie zabezpieczał interesy osób dokonujących transakcji na rynku nieruchomości, musi być jak najbardziej jawny, a właściciele nieruchomości muszą dać się jednoznacznie zidentyfikować – czyli nie wystarczy imię i nazwisko, konieczne są też imiona rodziców i właśnie PESEL. Inaczej trudno było odróżnić osoby o tych samych imionach i nazwiskach i to też tworzyłoby pole do oszustw. Ten sam problem dotyczy przedsiębiorców w Krajowym Rejestrze Sądowym – tam też można poznać sporo danych wrażliwych.

W tej sytuacji warto mieć świadomość, do czego może być użyty nasz PESEL, jeśli poznają go nieodpowiednie osoby.

Numer PESEL razem z imieniem i nazwiskiem posiadacza oraz informacjami z jego dokumentu tożsamości mogą sprawić, że na taką osobę bez jej wiedzy zostaną zaciągnięte jakieś zobowiązania finansowe, czy to w formie pożyczki, czy jakichś zakupów ratalnych. Mogą też być wykorzystane do wykonania fałszywego dowodu osobistego lub innego dokumentu, który przestępcy posłużą się w swoim procederze

– powiedział aspirant Tomasz Markowski z Komendy Wojewódzkiej Policji w Olsztynie.

I choć żeby np. zaciągnąć kredyt, samo nazwisko i PESEL nie wystarczy, niemniej – są to dane absolutnie niezbędne. Mając je, oszuści mogą próbować wyciągnąć inne informacje na nasz temat.

Dane osobowe, w tym numer PESEL, mogą posłużyć do podszycia się pod inne osoby w celu wyłudzenia dodatkowych informacji, na przykład szczegółów karty kredytowej. Do założenia na cudze dane konta internetowego. Podjęcia próby wglądu w informacje o stanie zdrowia. Dane osobowe mogą być też wykorzystane np. do wyłudzenia ubezpieczenia lub ukrycia swojej tożsamości, na przykład przy otrzymaniu mandatu

– zwrócił uwagę Karol Witowski z Urzędu Ochrony Danych Osobowych.

W tym roku pojawiła się możliwość zastrzeżenia swojego numeru PESEL. Możemy to zrobić przez aplikację mObywatel lub w urzędzie miasta czy gminy. To nie oznacza, że nasz PESEL stanie się niewidzialny, ale uniemożliwi jego wykorzystanie, bo obowiązek sprawdzenia, czy numer nie jest zastrzeżony, mają instytucje finansowe, notariusze i operatorzy telekomunikacyjni.

Jeżeli numer PESEL jest zastrzeżony, bank nie zawrze umowy rachunku bankowego, kredytu, pożyczki czy leasingu, a także nie wypłaci większej kwoty z naszego rachunku. Przed notariuszem nie może zostać dokonana umowa zbycia, nabycia czy obciążenia nieruchomości, nie może być też udzielone pełnomocnictwo do wykonania takiej czynności. Nie można też, jeśli numer PESEL jest zastrzeżony, wystąpić do operatora telekomunikacyjnego o wykonanie kopii lub wtórnika karty SIM

– wyjaśnił radca prawny Maciej Kamiński.

Zastrzeżenie można przy tym dowolnie cofać – jeśli np. sami chcemy wziąć kredyt, możemy odblokować nasz numer PESEL przez aplikację mObywatel lub w urzędzie miasta czy gminy, a następnie ponownie zastrzec.

Posłuchaj wypowiedzi

Autor: A. Piedziewicz
Redakcja: K. Ośko