Opublikowany 15 maja 2019
Kultura

Platynowe Lwy dla Krzysztofa Zanussiego

Fot. Mateusz Ochocki

Krzysztof Zanussi – reżyser filmowy i teatralny, scenarzysta, producent, eseista, filozof – odbierze statuetkę Platynowych Lwów podczas gali finałowej 44. Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni, w sobotę, 21 września 2019 roku.

Platynowe Lwy to nagroda, którą corocznie przyznaje Komitet Organizacyjny Festiwalu, by uhonorować całokształt twórczości wybitnych postaci polskiego kina. Dotychczas otrzymali ją między innymi: Andrzej Wajda, Jerzy Antczak, Sylwester Chęciński, Tadeusz Chmielewski, Tadeusz Konwicki, Janusz Majewski, Roman Polański, Witold Sobociński, Jerzy Wójcik, Jerzy Gruza. W ubiegłym roku do tego grona dołączył Jerzy Skolimowski.

Krzysztof Zanussi urodził się 17 czerwca 1939 roku w Warszawie, w rodzinie inteligenckiej o włoskich korzeniach. Zanim oddał się kinu, odebrał wszechstronne wykształcenie. Studiował fizykę na Uniwersytecie Warszawskim, a następnie filozofię na Uniwersytecie Jagiellońskim. Już jako student zaangażował się w działalność środowiska filmowego – najpierw amatorsko, by wkrótce podjąć studia na Wydziale Reżyserii Szkoły Filmowej w Łodzi. Dyplom słynnej Filmówki uzyskał w 1967 roku. Od 1980 roku był kierownikiem artystycznym Studia Filmowego „Tor”, a później został jego dyrektorem i kieruje zespołem SF „Tor” do dziś. W latach 1971–1983 był wiceprezesem Stowarzyszenia Filmowców Polskich, a od 1987 roku członkiem Komitetu Kinematografii.

Jest twórcą kina autorskiego, którego nie da się wprost zaklasyfikować do jakiegokolwiek nurtu filmowego w Polsce czy na świecie. Często idzie im wręcz pod prąd. Sam pisze dla siebie scenariusze, podejmując tematykę egzystencjalną. Realizuje je we właściwej tylko sobie formie. Tę wyrazistą drogę twórczą rozpoczął w 1969 roku debiutanckim filmem „Struktura kryształu”.

W latach siedemdziesiątych konsekwentnie rozwijał autonomiczny styl filmowy, stawiając swoich bohaterów przed moralnymi dylematami, wyborami pomiędzy kluczowymi wartościami a ich odrzuceniem, wymuszanym przez życiowe okoliczności. W tym okresie powstały jedne z najważniejszych filmów Krzysztofa Zanussiego: „Życie rodzinne” i „Za ścianą” (1971), „Iluminacja” (1973), „Bilans kwartalny” (1974), „Barwy ochronne” (1976), „Spirala” (1978).

W 1984 roku zrealizował swój najgłośniejszy film kolejnej dekady, „Rok spokojnego słońca”, za który otrzymał Złotego Lwa na Festiwalu Filmowym w Wenecji. Wiele spośród realizowanych w kolejnych latach filmów było produkcjami międzynarodowymi – między innymi „Gdzieśkolwiek jest, jeśliś jest…” (1988), „Stan posiadania” (1989), „Dotknięcie ręki” (1992). Autobiograficzne wątki z dzieciństwa wykorzystał w filmie „Cwał” (1996) osadzonym fabularnie w realiach lat pięćdziesiątych. W 1997 roku zrealizował filmową adaptację dramatu Karola Wojtyły o Adamie Chmielowskim „Brat naszego Boga”.

W nowym stuleciu pozostał wierny charakterystycznym dla swojej twórczości tematom dylematów moralnych, a także dialektyki życia i śmierci. W 2000 roku zrealizował film „Życie jako choroba przenoszona drogą płciową”, nawiązujący do „Spirali” z lat siedemdziesiątych. Jego kolejne filmy to „Persona non grata” (2005), „Serce na dłoni” (2008), „Rewizyta” (2009), „Obce ciało” (2014) oraz „Eter” (2018), prezentowany w Konkursie Głównym 43. FPFF.

Krzysztof Zanussi ma w swoimi dorobku w sumie trzydzieści pełnometrażowych filmów fabularnych, a ponadto liczne filmy telewizyjne – między innymi osiem godzinnych odcinków „Opowieści Weekendowych”, a także spektakle teatralne i operowe. Reżyseruje między innymi w teatrach w Mediolanie, Rzymie, Palermo, Syrakuzach, Bonn, Moskwie, Bremie, Bazylei. Jest jednym z najbardziej znanych i najczęściej nagradzanych polskich twórców za granicą.

W 1990 został wybrany Prezydentem Europejskiej Federacji Realizatorów Audiowizualnych (FERA). Jest konsultantem Papieskiej Rady do Spraw Kultury w Watykanie, byłym wiceprzewodniczącym Rady Programowej Telewizji Polskiej i byłym prezydent Stowarzyszenia EUROVISIONI. Należy do zarządu Europejskiej Akademii Filmowej, Polskiej Akademii Umiejętności, PEN-Clubu, Stowarzyszenia Pisarzy Polskich.

Wykładał na wielu uczelniach, między innymi w PWSTiF w Łodzi, National Film School w Wielkiej Brytanii, a także w Collegium Civitas w Warszawie, na Wydziale Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, na Uniwersytecie Columbia w Nowym Jorku oraz na wyższych reżyserskich kursach w Moskwie. Od trzydziestu lat jest związany z Uniwersytetem Śląskim, gdzie wykłada na Wydziale Radia i Telewizji im. Krzysztofa Kieślowskiego. Gościnnie prowadzi kursy mistrzowskie również w Gdyńskiej Szkole Filmowej.

Jest autorem książek: „O montażu w filmie amatorskim” (1968), „Rozmowy o filmie amatorskim” (1978), sześć tomów „Scenariuszy filmowych” (wydanych we Włoszech, Niemczech, na Węgrzech), „Pora umierać. Wspomnienia, refleksje, anegdoty” (1999) wydanie polskie, rosyjskie i włoskie, „Między jarmarkiem a salonem” (1999) wydanie polskie i rosyjskie.

Na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych dwukrotnie otrzymał Złote Lwy, za filmy: „Barwy ochronne” w 1977 roku oraz „Życie jako śmiertelna choroba przenoszona drogą płciową” w 2000 roku. Nagrodą Specjalną Jury uhonorowano jego filmy „Constans” w 1980 roku i „Cwał” w 1996 roku, a w 2005 roku film „Persona non grata” – Nagrodą Jury.

Podczas 44. Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych, który odbędzie się w Gdyni w dniach 16-21 września 2019 roku, Krzysztof Zanussi odbierze Platynowe Lwy za całokształt twórczości.

Posłuchaj audycji Okno na kulturę z Krzysztofem Zanussim. Posłuchaj